قند خون پایین (هیپوگلایسمی) می تواند افراد مبتلا به دیابت را تحت تاثیر قرار دهد. زمانی که در خون شما مقدار زیادی انسولین وجود داشته باشد و میزان قند(گلوکز) کافی نباشد، این وضعیت روی می دهد.

قند خون کمتر از 70 میلی گرم در دسی لیتر(mg/dL) یا 4 میلی مول در لیتر (mmol/L) به عنوان هیپوگلایسمی یا افت قند خون تعریف می شود. عوامل مختلفی می توانند سبب افت قند خون در افراد مبتلا به دیابت شوند که عبارتند از: دریافت بیش از حد انسولین یا سایر داروهای دیابت، حذف یک وعده غذایی یا ورزش کردن بیش از حد حالت عادی.

در صورتیکه به علائم هشداردهنده اولیه توجه کنید می توانید به سرعت قند خون پایین را درمان نمایید. درمان شامل اقدامات ک وتاه مدت شامل دریافت قرص های گلوکز است که سبب افزایش قند خون شما تا محدوده نرمال می شود.

اگر درمان انجام نشود، افت قند خون در بیماران دیابتی می تواند منجر به تشنج و از دست دادن هوشیاری شود. این وضعیت یک وضعیت اورژانسی پزشکی است. در مورد علائم افت قند خون و اقداماتی که باید در این وضعیت انجام شود با خانواده و دوستان خود صحبت کنید.

نشانه ها

علائم و نشانه های هشداردهنده اولیه:

•    لرزش
•    سرگیجه
•    تعریق
•    گرسنگی
•    تحریک پذیری
•    اضطراب یا عصبانیت
•    سردرد

علائم شبانگاهی:

افت قند خون در دیابت می تواند در زمان خواب نیز رخ دهد.
علائم و نشانه ها عبارتند از:
•    مرطوب شدن ملحفه یا لباس خواب به علت تعریق
•    کابوس
•    خستگی، تحریک پذیری یا گیجی پس از بیدار شدن

علائم شدید:

اگر علائم اولیه افت قند خون درمان نشوند، علائم و نشانه های افت قند خون شدید پدیدار می گردند. این علائم عبارتند از:

•    ضعف عضلانی
•    اختلال در صحبت کردن یا لکنت زبان
•    تاری دید یا دو بینی
•    خواب آلودگی
•    گیجی
•    تشنج
•    از دست دادن هوشیاری

افت قند خون در بیماری دیابت می تواند خطر حوادث جدی(حتی مرگ آور) را افزایش دهد. شناخت و اصلاح عوامل موثر در بروز افت قند خون مانند داروهای مصرفی یا وعده های غذایی نامنظم می تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.

مطلع کردن افراد مورد اعتماد مانند خانواده، دوستان و همکاران درباره افت قند خون مهم است. آشنایی آنها با علائم آن و اقداماتی که باید در زمانی که شما خود قادر به درمان افت قند خون نیستید، انجام شود، سبب می شود این وضعیت دشوار بهتر مدیریت گردد.

علائم در همه افراد یکسان نیست یا همیشه علائم به صورت مشابه رخ نمی دهد. بنابراین لازم است قند خون خود را به طور منظم بررسی کنید و احساس خود را در زمانی که قند خونتان پایین است، پیگیری نمایید. برخی افراد علائم اولیه را تجربه نمی کنند. این امر افت قند خون بدون آگاهی نامیده می شود.

علت

افت قند خون در میان افرادی که انسولین دریافت می کنند، معمول است اما این حالت می تواند در هنگام دریافت داروهای خوراکی دیابت نیز رخ دهد.

علل معمول افت قند خون در دیابت عبارتند از:

•    دریافت بیش از حد انسولین یا داروهای دیابت
•    به اندازه کافی غذا نخوردن
•    به تعویق انداختن یا حذف یک وعده غذایی یا میان وعده
•    افزایش ورزش یا فعالیت بدنی بدون خوردن مقدار بیشتر غذا یا تنظیم مصرف داروها
•    نوشیدن الکل

تنظیم قند خون

سطح گلوکز خون از طریق عملکرد پیچیده هورمون ها که به ناشتا بودن یا غذا خورن شما بستگی دارد، کنترل می شود. انسولین هورمونی است که در هنگامی که گلوکز افزایش یابد، میزان آن را کاهش می دهد. اگر شما مبتلا به دیابت نوع دو یا یک باشید و برای کنترل قند خون خود به انسولین نیاز داشته باشید، دریافت انسولین بیشتر از میزان مورد نیاز می تواند سبب افت بیش از حد قند خون شده و در نتیجه هیپوگلایسمی شود.

دریافت داروهای دیابت، غذا خوردن کمتر از حد معمول یا انجام ورزش بیشتر از میزانی که شما به طور معمول انجام می دادید، نیز ممکن است سبب افت قند خون شوند. پزشک با یافتن دوزی که با غذاخوردن و الگوی فعالیت شما متناسب است می تواند از بروز این حالت جلوگیری کند.

عوارض

اگر شما علائم افت قند خون را برای طولانی مدت نادیده بگیرید، ممکن است هوشیاری خود را از دست بدهید. زیرا مغز شما برای فعالیت به گلوکز نیاز دارد. علائم و نشانه های افت قند خون را به سرعت تشخیص دهید زیرا عدم درمان افت قند خون منجر به بروز مشکلات ذیل می شود:

•    تشنج
•    از دست دادن هوشیاری
•    مرگ

از سوی دیگر، مراقب باشید که قند خون را بیش از حد افزایش ندهید. زیرا ممکن است قند خون شما بیش از حد بالا رفته و هیپرگلایسمی ایجاد شود. این حالت نیز می تواند خطرناک باشد و در نهایت به اعصاب، عروق خونی و ارگان های مختلف شما آسیب برساند.

آمادگی برای ویزیت پزشک

در صورتیکه شما چند بار در هفته علائم افت قند خون را تجربه کنید باید با پزشک خود ملاقات نمایید. همراه با پزشک شما می توانید عواملی را که ممکن است منجر به افت قند خون شوند، تعیین کرده و در مورد تغییرات لازم برای پیشگیری از افت قند خون در آینده تصمیم گیری نمایید.

ایده خوبی است که برای ملاقات با پزشک آماده شوید. در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که به شما کمک می کند برای ملاقات با پزشک آماده شوید و بدانید که چه انتظاری باید از پزشک خود داشته باشید.

آنچه می توانید انجام دهید

•    از هرگونه محدودیت قبل از ملاقات آگاه باشید. اگر پزشک بخواهد قند خون شما را بسنجد از شما می خواهد که 8 ساعت قبل از آزمایش قند خون ناشتا یا 4 ساعت قبل از آزمایش قند خون پیش از وعده غذایی از خوردن یا نوشیدن هر چیزی به جز آب خودداری نمایید. در هنگام ملاقات با پزشک در مورد لزوم ناشتا بودن سوال کنید.

•    علائم خود و چگونگی وقوع آنها را یادداشت کنید. این  امر به شما و پزشکتان کمک می کند تا الگوهایی را که منجر به افت قند خون می شوند را مشاهده کرده و راه هایی برای پیشگیری از آنها بیابید.

•    اطلاعات شخصی مهم شامل هرگونه استرس مهم یا تغییرات جدید در زندگی را یادداشت کنید. اگر شما قند خونتان را در منزل اندازه گیری می کنید نتایج مربوطه را با ذکر تاریخ و زمان انجام آزمایش با خود بیاورید.

•    یک لیست از همه داروها، ویتامین ها و مکمل های خود تهیه کنید.

•    مقادیر گلوکز اندازه گیری شده را یادداشت کنید. یادداشت مربوط به میزان گلوکز خون، ساعات و دارو را به پزشک خود بدهید. با استفاده از این یادداشت، پزشک توصیه هایی جهت پیشگیری از افت قند خون ارائه می دهد.

•    دستگاه سنجش قند خون(گلوکومتر) را همراه خود ببرید. برخی از این دستگاه ها قادر به دانلود مقادیر گلوکز ثبت شده هستند که این کار می تواند در مطب پزشک انجام شود.

•    سوالات خود از پزشک را یادداشت کنید.

•    در صورت لزوم در مورد تجویز نسخه جدید آگاه باشید. پزشک ممکن است نسخه شما را تجدید نماید.

سوالاتی که شما ممکن است در مورد افت قند خون در دیابت از پزشک بپرسید، عبارتند از:

•    قند خون خود را باید چند بار بررسی کنم؟
•    محدوده قند خون هدف برای من چقدر است؟
•    رژیم غذایی، ورزش و تغییرات وزن چگونه بر قند خون من اثر می گذارد؟
•    چگونه می توانم از افت قند خون پیشگیری کنم؟
•    آیا من باید در مورد قندخون بالا نگران باشم؟ علائمی که من باید به آنها توجه کنم چیست؟
•    آیا به یک نسخه برای تزریق اورژانسی گلوکاگون نیاز دارم؟
•    در صورت لزوم من باید انتظار چه نوع پیگیری را داشته باشم؟

در پرسیدن سوالات دیگر تردید نکنید.

چه انتظاری باید از پزشک خود داشته باشید

پزشک ممکن است تعدادی سوال از شما بپرسد که عبارتند از:

•    علائم شما در زمانی که قند خونتان پایین است، چیست؟
•    هر چند وقت یکبار شما این علائم را تجربه می کنید؟
•    چه اقداماتی به منظور افزایش قند خونتان انجام می دهید؟
•    هر چند وقت یکبار قند خونتان را اندازه گیری می کنید؟
•    شما چه داروها را دریافت می کنید، و این داروها هر چند وقت مصرف می شوند؟
•    رژیم غذایی شما در یک روز عادی چیست؟
•    آیا شما ورزش می کنید؟ هر چند وقت؟
•    آیا خانواده، دوستان و همکارانتان می دانند هنگامی که شما افت قند خون شدید دارید، چه اقدامی باید انجام دهند؟

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

افت قند خون می تواند سبب گیجی یا حتی عدم هوشیاری شما شود که به مراقبت های اضطراری نیاز دارد. اطمینان حاصل کنید که خانواده، دوستان و همکارانتان از آنچه باید انجام دهند، آگاهی دارند.

اگر شما هوشیاری خود را از دست دهید یا نتوانید چیزی فرو برید:

•    شما نیابد مایعات و غذاهایی را که می توانند سبب خفگی شوند، مصرف کنید.

•    شما نیاز به تزریق گلوکاگون(هورمونی که سبب تحریک رهاسازی قند به داخل خون می شود.) دارید.

•    اگر تزریق گلوکاگون انجام نشود، شما نیاز به درمان اورژانسی در بیمارستان دارید.

اگر شما علائم افت قند خون را چند بار در یک هفته تجربه کردید، با پزشک خود ملاقات کنید. شما ممکن است به تغییر دوز دارو، تغییر نوع دارو یا ایجاد تطبیق با برنامه درمان دیابت نیاز داشته باشد.

آزمایش های تشخیصی

•    افت قند خون را می توانید با استفاده از گلوکومتر مشخص کنید. گلوکومتر یا دستگاه سنجش قند خون دستگاه کامپیوتری کوچکی است که قند خون شما را اندازه گیری کرده و میزان آن را نشان می دهد. قند خون کمتر از 70 میلی گرم در دسی لیتر(mg/dL) یا 4 میلی مول در لیتر(mmol/L) نشان دهنده افت قند خون است.

•    مهم است که هر زمان که قند خون خود را آزمایش می کنید اطلاعات مربوط به تاریخ، زمان، نتایج آزمایش، داروها و دوز آنها، رژیم غذایی و ورزش را ثبت نمایید. همچنین به هرگونه واکنش مربوط به قند خون پایین توجه کنید. پزشک با استفاده از یادداشت های شما افت قند خون را تشخیص داده و درمی یابد که داروها و شیوه زندگی شما چگونه قند خونتان را تحث تاثیر قرار می دهد.

درمان دارویی

اگر شما فکر می کنید که ممکن است قند خونتان به شدت کاهش یابد، میزان قند خون خود را به وسیله گلوکومتر اندازه گیری کنید. سپس چیزی که حاوی شکر یا کربوهیدرات است بخورید یا بنوشید تا میزان قند خونتان به سرعت افزایش یابد. غذاهای حاوی مقدار زیاد چربی مانند شکلات در این موارد مناسب نیستند. غذاهایی که می توانند به سرعت میزان قند خون را افزایش دهند عبارتند از:

•    6-5 عدد آبنبات
•    4 اونس(118 میلی لیتر) آبمیوه یا نوشابه غیررژیمی
•    یک قاشق غذاخوری(15 میلی لیتر) شکر، ژله یا عسل
•    3 عدد قرص گلوکز(بدون نسخه پزشک از اکثر داروخانه ها قابل تهیه است)

اگر شما علائم قند خون پایین را تجربه کردید اما نمی توانید میزان قند خونتان را اندازه گیری کنید، درمان مربوط به افت قند خون را انجام دهید. در حقیقت، شما همیشه حداقل یک ماده غذایی شیرین همراه داشته باشید. استفاده از یک دستبند که نشان می دهد شما مبتلا به دیابت هستید نیز ایده مناسبی است.

قند خون خود را 20-15 دقیقه بعد دوباره بررسی کنید. اگر هنوز خیلی پایین است یک ماده غذایی شیرین بخورید یا بنوشید. زمانی که بهتر شدید، طبق معمول وعده ها و میان وعده ها را مصرف کنید.

مشکلات مربوط به مدیریت افت قند خون

برخی افراد ممکن است علیرغم تنظیم داروهای مصرفی هنوز افت قند خون مکرر و شدید را تجربه کنند. در این شرایط، پزشک شما ممکن است گلوکاگون تجویز کند. گلوکاگون هورمونی است که سبب افزایش قند خون می شود.

گلوکاگون فقط با نسخه پزشک قابل تهیه است و به صورت یک بسته سرنگ اضطراری عرضه می شود. این سرنگ شامل یک دوز است که قبل از تزریق باید مخلوط شود. گلوکاگون را در دمای اتاق نگهداری کنید و از تاریخ انقضای آن مطلع باشید. از آنجاکه ممکن است بعد از تزریق استفراغ کنید، شما باید به پهلو برگردانده شوید تا در صورتی که هوشیار نیستید از خفگی جلوگیری شود.

در مدت 15 دقیقه شما باید هوشیار شده و توانایی بلع داشته باشید. سپس شما نیاز به غذاخوردن دارید. اگر بعد از 15 دقیقه به درمان پاسخ ندادید، به سرعت باید از کمک پزشکی استفاده کنید.

پیشگیری

در زیر توصیه هایی ارائه شده است که می تواند از افت قند خون در بیماران دیابتی پیشگیری نماید:

•    وعده ها و میان وعده های خود را حذف نکرده یا با تاخیر مصرف نکنید. اگر شما انسولین یا داروهای خوراکی دیابت مصرف می کنید، مهم است که مقدار و زمان وعده ها و میان وعده های شما ثابت باشد. مقدار غذای مصرفی شما باید با عمل انسولین در بدنتان در تعادل باشد.

•    قند خون خود را کنترل کنید. با توجه به برنامه درمانی، شما باید چند بار در طول هفته یا چند بار در طول روز قند خونتان را اندازه گیری و ثبت نمایید. کنترل دقیق تنها راهی است که مطمئن شوید میزان قند خونتان در محدوده هدف قرار دارد.

•    دارو را دقیقاً به میزان تجویز شده و به موقع مصرف کنید. داروهای خود را طبق توصیه پزشک مصرف کنید.

•    در صورت افزایش میزان فعالیت بدنی داروهای خود را تنظیم کنید یا میان وعده اضافی بخورید. تنظیم به نتایج آزمایش قند خون و نوع و طول مدت فعالیت بستگی دارد.

•    هر گونه واکنش های مربوط به گلوکز خون پایین را ثبت کنید. این امر می تواند به شما و تیم مراقبت بهداشتی کمک کند تا الگوی افت قند خون را مشاهده کرده و راه هایی برای پیشگری از آنها بیابید.

•    یک نوع ابزار شناسایی با خود داشته باشید تا در مواقع اضطراری دیگران بدانند که شما به دیابت مبتلا هستید. از یک گردنبند، دستبند یا کارت شناسایی پزشکی استفاده کنید.