وقتی «قطار بوسان» همه معادلات را به هم ریخت / مبارزه طبقاتی در دل داستانی درباره حمله زامبی‌ها
مجله نماوا، علی افتخاری
تریلر زامبی «قطار بوسان» (Train To Busan) به کارگردانی یئون سانگ-هو در سال ۲۰۱۶ یکی از بزرگ‌ترین موفقیت‌های تجاری در سینمای کره جنوبی را رقم زد.
پس از اولین نمایش جهانی در بخش جنون نیمه‌شب جشنواره فیلم کن در ماه مه آن سال، فیلم از ماه ژوئیه در کره جنوبی اکران شد. بیش از ۱۱٫۵ میلیون نفر به تماشای «قطار بوسان» نشستند و فیلم ۸۰.۵ میلیون دلار در این کشور فروخت و پرفروش‌ترین فیلم سال شد. فیلم سانگ-هو در آمریکا و کانادا ۲.۲ میلیون دلار فروش داشت و ۱۵.۸ میلیون دیگر در سایر بازارها به دست آورد تا مجموع فروش جهانی خود را به ۹۸.۵ میلیون دلار برساند، و این در حالی است که هزینه تولید «قطار بوسان» تنها ۸.۵ میلیون دلار بود. فیلم در زمان خودش در رده نهمین فیلم پرفروش تاریخ سینمای کره قرار گرفت و حالا پس از پنج سال از اکران، عنوان چهاردهمین فیلم پرفروش در این کشور را در اختیار دارد.
این موفقیت تجاری عظیم در کنار استقبال پرشور منتقدان سینما (فیلم در حال حاضر بر مبنای ۱۱۸ نقد نوشته‌شده در وبسایت راتن‌تومیتوز ۹۴ درصد آرای مثبت منتقدان را دارد) برای یئون که پیش از «قطار بوسان» بیشتر به خاطر کار در حوزه انیمیشن شناخته می‌شد، گیج‌کننده بود.
او که متولد ۱۹۷۸ در سئول است، به ریشه‌های خود در حوزه انیمیشن مستقل و چگونگی رسیدن به جایگاه فعلی فکر می‌کند و می‌گوید: «برای مدت طولانی فقط آرزو داشتم یک كارگردان انیمیشن باشم. معضل من اکنون این است که صنعت انیمیشن در سراسر جهان در اقلیت است.»
یئون کار در عرصه انیمیشن را از سال ۱۹۹۷ با فیلم کوتاه «خودبزرگ‌بینی دی» شروع کرد و پس از ساخت چند فیلم کوتاه انیمیشن دیگر، در ۲۰۱۱ اولین فیلم بلند داستانی خود را ساخت: انیمیشن «شاه خوک‌ها» که داستانی جالب درباره خشونت در مدرسه را به تصویر می‌کشد. فیلم اولین بار در دنیا در جشنواره بوسان نمایش داده شد و جایزه نتپک را برد و بعد در بخش دو هفته کارگردانان جشنواره کن روی پرده رفت. دومین فیلم بلند او، «جعلی» (۲۰۱۳) یک انیمیشن تاریک‌تر و خشن‌تر درمورد یک زندانی سابق و مردی طردشده است که به شهر خود برمی‌‌‌‌گردد و با همسایگان خود روبرو می‌شود و سعی می‌کند متعصبین مذهبی محلی و برنامه‌های آنها برای فقیر نگه‌داشتن مردم روستا را خنثی کند. هر دو فیلم در جشنواره‌های سینمایی مختلف در سراسر دنیا به نمایش درآمدند و به پخش‌کننده‌‌ها فروخته شدند، اما مجموع فروش آنها در خود کره تنها چیزی حدود ۲۸۰ هزار دلار بود.
یئون با این پیشینه به «قطار بوسان» رسید. گونگ یو در فیلم نقش سئو سئوک-وو مدیر یک صندوق مالی را بازی می‌کند که از همسرش جدا شده است. دختر کوچک آنها سئو سو-آن (کیم سو-آن) با او زندگی می‌کند. همه فکر و ذکر سئوک-وو کار است، طوری که حتی فرصت نمی‌کند در جشن مدرسه سو-آن شرکت کند، و در روز تولد او همان کادویی را برایش می‌خرد که سال قبل برای او خریده بود. سو-آن اصرار می‌کند که برای تولد خود پیش مادرش در بوسان برود. سئوک-وو قبول می‌کند که او را ببرد، اما قطار سریع‌السیری که با آن سفر می‌کنند به ویروس زامبی آلوده می‌شود، و اپیدمی بیرون از قطار نیز به‌سرعت گسترش می‌یابد. به‌زودی مبارزه برای بقا آغاز می‌شود.
این ایده زمانی به ذهن یئون رسید که در حال کار روی فیلم بلند انیمیشن «ایستگاه سئول» بود، پروژه‌‌ای که حالا از آن به‌عنوان پیش‌درآمد «قطار بوسان» یاد می‌شود. داستان «ایستگاه سئول» درباره افراد بی‌خانمان است که به دلیل تعصبات اجتماعی با زامبی‌ها اشتباه گرفته می‌شود. (این فیلم تقریباً یک ماه بعد از «قطار بوسان» اکران شد.)
یئون می‌گوید: «من با “قطار بوسان” به ایده یک تریلر روان‌شناختی درمورد آنچه روز بعد از “ایستگاه سئول” اتفاق می‌افتد، رسیدم و در ذهنم این نبود که خودم آن را کارگردانی کنم، اما شرکت نکست اینترتینمنت ورلد که یکی از تهیه‌کنندگان “ایستگاه سئول” بود اصرار داشت من یک فیلم زنده بسازم و آنها پیشنهاد کردند ایده را گسترش دهند، و چه کار خوبی هم کردند.»
یئون می‌گوید استفاده از ژانر وسترن و خلق چیزی که مخاطبان کرهای جریان روز سینما آن را مشمئزکننده یا مضحک نبینند، مبنای تمرکز او بود. او می‌گوید: «استفاده زیاد از چهره‌پردازی درمورد زامبی‌ها در سینمای کره جواب نمی‌دهد، بنابراین من تمرکز خود را بر روی حرکت قرار دادم – استفاده از طراحی حرکت و شکستن استخوان، و بررسی این که چگونه می‌توانیم گله زامبی‌ها و حتی سایه‌های آنها را در داخل قطارها و ایستگاه‌های قطار فیلمبرداری کنیم. زامبی‌ها با میزانسن مناسب می‌توانند خوش‌استیل و در عین حال هولناک باشند.»
او توضیح می‌دهد تماشاگران کرهای انتظار دارند فیلم‌های محلی واقع‌گرایانه باشند، حتی اگر فیلم‌هایی زامبی مانند «قطار بوسان» باشند یا فیلم‌های با موضوع موجودات جهش‌یافته مانند «میزبان» بونگ جون هو.
یئون می‌گوید: «اگر یک بازیگر آمریکایی (در نقش یک ابرقهرمان) با اسپاندِکس ظاهر شود، اشکالی ندارد، اما اگر یک بازیگر کرهای چنین کاری کند، عجیب به نظر می‌رسد. بنابراین شما باید ایده‌های مختلفی داشته باشید. نکته مهم این است که چگونه می‌توانیم آن را کرهای کنیم؟ نه‌فقط با طراحی، بلکه با داستان. روش‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید شرایط اجتماعی را در نظر بگیرید و آن را وارد فیلمنامه کنید.»
درحالی‌که تجربیات قبلی یئون با انیمیشن، به‌وضوح در سکانس‌های اکشن و مملو از تصویر تولیدشده توسط کامپیوتر در «قطار بوسان» خود را نشان می‌دهد، اما فیلمبرداری این صحنه‌ها برای بازیگران همیشه آسان نبود. کیم سو-آن بازیگر نقش دختربچه می‌گوید: «درحالی‌که در لوکیشن بودیم، باید برای هر صحنه بیش از بیست برداشت می‌گرفتیم، هم به خاطر کارهای مربوط به سی‌جی‌آی که قرار بود بعداً اضافه شود و هم به خاطر برخی مشکلات مربوط به فوکوس تصاویر.»
بااین‌حال، مشکلات مربوط به فیلمبرداری تنها مربوط به جلوه‌های ویژه نبود. گونگ یو بازیگر نقش سئو سئوک-وو با اشاره به دردسرهای یادگرفتن نحوه مبارزه با زامبی‌ها می‌گوید: «من قبلاً در فیلم‌های اکشن واقع‌گرایانه بازی کرده بودم، بنابراین فکر می‌کردم تجربیاتم در آن فیلم‌ها به کارم می‌آید، اما مبارزه با زامبی‌ها بسیار پیچیده بود. حتی اگر سعی می‌کردم خودم را با حرکات آنها تطبیق بدهم، بدن آنها همیشه در حال پیچ و تاب خوردن بود و دستانشان خم می‌شد. در عین حال، درک این که در صحنه‌های نبرد باید به کجای آنها ضربه زد، دشوار بود چون زامبی‌ها دائم در حال حرکت بودند.»
«قطار بوسان» دقیقاً مانند «اسنوپیرسر» (۲۰۱۳) ساخته بونگ جون هو، فیلمساز هم‌وطن یئون (که داستان آن فیلم هم در یک قطار اتفاق می‌افتد)، یک عنصر مبارزه طبقاتی دارد. یئون در دوران کاری خود از پرداختن به مسائل اجتماعی شانه خالی نکرده است. «جعلی» نگاهی انتقادی به مذهب سازمان‌یافته دارد، درحالی‌که «شاه خوک‌ها» نیز تمثیلی از تقابل طبقاتی است. خودش دراین‌باره می‌گوید: «”قطار بوسان” داستانی درباره اختلافات طبقاتی را روایت می‌کند، اما در نشان دادن این مضمون صراحت کمتری دارد.»
مبارزه طبقاتی نکته‌ای است که برخی از منتقدان سینما نیز در نقد‌های خود به آن اشاره کردند. ژانت کتسولی در نیویورک تایمز «قطار بوسان» را این‌گونه توصیف کرد: «فیلمی ترسناک که داستانش در یک وسیله حمل و نقل عمومی روی می‌دهد با نگاهی به مبارزه طبقاتی در حاشیه.»
یئون از کاتسوهیرو اوتومو خالق انیمیشن‌های «آکیرا» و «روجین زد» به‌عنوان یک منبع الهام بزرگ به لحاظ پرداخت شخصیت‌ها، چابکی و تفسیرهای اجتماعی یاد می‌کند. در این مسیر، یئون بعد از «قطار بوسان» فیلم ابرقهرمانی «Psychokinesis» را با بازی ریو سئونگ-ریونگ و شیم اِیون- کیونگ کارگردانی کرد که از ژانویه ۲۰۱۸ اکران شد؛ یک کمدی سیاه زنده و به گفته او «درمورد هیاهویی که وقتی یک بازنده میانسال نیروهای فراطبیعی پیدا می‌کند، اتفاق می‌افتد.»
موفقیت «قطار بوسان» ساخت دنباله آن را اجتناب‌ناپذیر کرد و هرچند یئون در زمان اکران فیلم شایعات درمورد کارگردانی قسمت دوم «قطار بوسان» را رد کرد و گفت می‌خواهد کارهای جدیدی انجام دهد، اما درنهایت «شبه‌جزیره» را ساخت که از آن به‌عنوان «دنباله مستقل» فیلم «قطار بوسان» یاد می‌شود.
داستان فیلم جدید چهار سال بعد از وقایع فیلم اول روی می‌دهد و سربازی را دنبال می‌کند که به همراه گروه خود برای پس گرفتن یک کامیون پر از پول به زمین‌های بایر شبه‌جزیره کره فرستاده می‌شود، جایی که حالا تحت اختیار زامبی‌ها، شبه‌نظامیان شورشی، و یک خانواده است. «شبه‌جزیره» قرار بود در بخش رسمی جشنواره فیلم کن ۲۰۲۰ نمایش داده شود، اما جشنواره به دلیل همه‌گیری کووید – ۱۹ لغو شد. فیلم اکتبر همان سال در بخش پانوراما جشنواره فیلم بوسان نمایش داده شد و از ۱۵ ژوئیه ۲۰۲۰ در کره جنوبی اکران شد. واکنش منتقدان به «شبه‌جزیره» متفاوت بود و فیلم در دنیا ۴۲.۷ میلیون دلار فروخت که اصلاً با «قطار بوسان» قابل مقایسه نیست.
موفقیت «قطار بوسان» در حدی بود که اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها نیز به فکر افتادند نسخه انگلیسی‌زبان آن را بسازند. در سال ۲۰۱۶، شرکت فرانسوی گومون حق بازسازی انگلیسی‌زبان فیلم را از نکست اینترتینمنت ورلد خرید. در ۲۰۲۱، سه شرکت نیولاین سینما، اتامیک مانستر و کوین آپریتد اعلام کردند که به‌طور مشترک روی بازسازی «قطار بوسان» کار می‌کنند و حق پخش جهانی نسخه بازسازی را وارنر برادرز پیکچرز به عهده خواهد داشت. تیمو جاهیانتو کارگردان اندونزیایی قرار است فیلم را کارگردانی کند. فیلمنامه را گری دابرمن می‌نویسد و با همکاری جیمز وان فیلم را تهیه می‌کند.
منابع: اسکرین دیلی و ایندی وایر
تماشای این فیلم در نماوا
نوشته وقتی «قطار بوسان» همه معادلات را به هم ریخت / مبارزه طبقاتی در دل داستانی درباره حمله زامبی‌ها اولین بار در بلاگ نماوا. پدیدار شد.
