پائولو سورنتینو از «جوانی» می‌گوید / بازیگران بزرگ طوری کار می‌کنند که انگار ساز می‌نوازند
مجله نماوا، ترجمه: علی افتخاری
«جوانی» (Youth) که اولین بار در دنیا در ۲۰۱۵ در بخش مسابقه اصلی جشنواره فیلم کن روی پرده رفت، نخستین فیلم بلند داستانی پائولو سورنتینو، سینماگر تحسین‌شده ایتالیایی بعد از «زیبایی بزرگ» (۲۰۱۳) بود که برنده اسکار بهترین فیلم بلند بین‌المللی شد. او اذعان می‌کند توجه بیش‌ازحد به آن فیلم، بدون شک کمک کرد مایکل کین را برای بازی در نقش اصلی یک آهنگساز/رهبر ارکستر بازنشسته ۸۰ ساله که در برابر پیشنهاد رهبری کنسرت ویژه تولد شاهزاده فیلیپ مقاومت می‌کند، داشته باشد.
قبل از «زیبایی بزرگ»، سورنتینو، ۵۱ ساله، یکی از ساکنان برجسته سینمای هنری اروپا بود که بیشتر با فیلم‌هایی مانند «پیامدهای عشق» (۲۰۰۴) و «ستاره» (که در سال ۲۰۰۸ جایزه داوران جشنواره کن را برد)، شناخته می‌شد، و به‌احتمال قوی حالا رهبر موج نوی کارگردانان ایتالیایی هیجان‌انگیز است. در هر دوی آن‌ها فیلم‌ها، تونی سِرویلو بازیگر کهنه‌کار ایتالیایی بازی کرد، همین‌طور در «زیبایی بزرگ». بااین‌حال، سورنتینو پس از اسکار می‌توانست بازیگرهای بزرگ‌تری را شکار کند. او به گاردین می‌گوید به دنبال کین رفت زیرا تنها بازیگری بود که می‌توانست به او فکر کند، کسی که «اهمیت نمادینی را که می‌خواستم این شخصیت داشته باشد، داشت». مشخص نیست کین از کارنامه سینمایی سورنتینو مطلع بود یا خیر. («من فیلم‌های قبلی‌ام را برای او فرستادم، اما نمی‌دانم آن‌ها را دید یا نه.»)
درهرصورت، کین به خاطر مسائل پیش‌پاافتاده‌تری به پروژه علاقه‌مند شد: اولین بار بود که نقش یک رهبر ارکستر را بازی می‌کرد. و به نظر می‌رسد برای او کارساز هم بود. سورنتینو می‌گوید: «او بعد از دیدن فیلم، نامه‌ای زیبا برای من نوشت و گفت بسیار تحت تأثیر قرار گرفته است. او توضیح داد چگونه وقتی با همسرش از سفر به خانه برمی‌گشت، در تاکسی گریه می‌کرد.»
فرد بلینجر، آهنگسازی که کین در «جوانی» نقش او را بازی می‌کند، در یک هتل مجلل در آلپ، سوئیس، با دوست قدیمی خود میک (هاروی کایتل) که یک کارگردان کهنه‌کار هالیوود است، وقت تلف می‌کند، و ناظر ضعف‌های انسانی- هم خودش و هم اطرافیانش است. دخترش (ریچل وایس) در حال فروپاشی عاطفی است؛ میک می‌کوشد یک فیلم – «وصیت‌نامه» خود – را به سرانجام برساند؛ یک ستاره جوان سینما (پل دانو) سعی می‌کند از ننگ محبوبیت خلاص شود؛ دختر شایسته جهان در قالب بخشی از جایزه خود مهمان هتل است؛ مردی شبیه دیگو مارادونا در تلاش است وزن خود را کاهش دهد. اما بیشتر از همه، قهرمان ما سعی می‌کند یک نماینده سمج خانواده سلطنتی انگلستان را که از او می‌خواهد برای تولد شاهزاده کنسرت اجرا کند، بپیچاند. بلینجر، در یک‌کلام، نمی‌خواهد.
سورنتینو می‌گوید همه‌چیز از یک خبر واقعی شروع شد: در سال ۲۰۰۸، ریکاردو موتی – که مانند سورنتینو بچه ناپل است – از مخمصه اجرای برنامه‌ای برای خاندان سلطنتی نجات یافت. (گرچه، درواقع، آن برنامه برای تولد شاهزاده چارلز بود نه فیلیپ.) سورنتینو می‌گوید: «کار او تأثیرگذار بود. فکر نمی‌کردم بتوانید به یک ملکه “نه” بگویید. اما او این کار را کرد.»
طرفداران سورنتینو می‌پرسند چرا این نقش به سرویلو واگذار نشد – بخصوص ازآنجاکه به نظر می‌رسد کین ازنظر ظاهری بسیار شبیه اوست – اما کارگردان اصرار می‌کند که همیشه قصد داشت «جوانی» را به زبان انگلیسی بسازد، و بنابراین نمی‌توانست از سرویلو استفاده کند. (سورنتینو قبلاً نیز این راه را رفته بود، با فیلم انگلیسی‌زبان «اینجا باید باشد» (۲۰۱۱) با بازی شان پن در نقش نوازنده‌ای که تلاش می‌کند یک نازی سابق را که پدرش را شکنجه کرد، پیدا کند.)
سورنتینو کاملاً به زبان انگلیسی اطمینان نداشت، اما می‌گوید کار با کین آسان بود. «بازیگران بزرگ طوری کار می‌کنند که انگار یک ساز می‌نوازند. من بر ریتم موسیقی بازی آن‌ها تکیه می‌کنم، و این به‌نوعی بی‌اطلاعی من از زبان را جبران می‌کند.»
سورنتینو همچنین تحت تأثیر «مهارت حرفهای» کین قرار گرفت – ظاهراً بازیگر بریتانیایی دقیقاً محاسبه کرده بود از اتاق خواب هتل او تا جایی که گروه در حال فیلمبرداری بودند، چه مدت باید راه برود. او همچنین می‌گوید این ایده کین بود که باوجود حمایت از دیوید کامرون در انتخابات ۲۰۱۰، شخصیت او در چند صحنه به‌وضوح روزنامه گاردین را بخواند.
در پازل پیچیده شخصیت و فیلمنامه، سورنتینو نشان می‌دهد این میک بود که او را به این سمت سوق داد. («وقتی به این شخصیت فکر می‌کردم، او یک کارگردان هالیوودی بود، و طبیعی بود فیلم را به زبان انگلیسی بسازم.» به گفته او، میک از این که یک مخلوق زندگی‌نامه‌ای باشد فاصله دارد، و درواقع یک فیلمساز نسبتاً نامشخص است- «کمی راجر کورمن، کمی سیدنی لومت، کمی ویلیام فریدکین.»
به‌هرحال، نقطه اشتراک احتمالی «جوانی» با «زیبایی بزرگ»، تصاویر خیره‌کننده و وهم‌آور، و توجه فکری به اروپایی‌های متکبر و مرفهِ پابه‌سن‌گذاشته با پوست لکه‌دار و نارنجی است که می‌کوشند آنچه از آن‌ها باقی مانده است، حفظ کنند… خوب… جوانی.
بااین‌حال، سورنتینو تأکید می‌کند هدف او تمسخر نیست. «من از انتقاد یا قضاوت شخصیت‌های خود خودداری می‌کنم. بیشتر تمایل دارم زیبایی آن‌ها را به‌واسطه نقاط ضعف و بی‌سلیقگی که همه ما داریم، احضار کنم. سعی می‌کنم زیبایی را که در آن‌ها می‌بینم به پرده منتقل کنم. من هرگز از رویکرد بیمارگونه یا خشن برای نشان دادن بدن‌های برهنه افراد مسن استفاده نمی‌کنم. این یعنی من در آن بدن‌ها زشتی نمی‌بینم.»
«جوانی» که تولید مشترک ایتالیا، فرانسه، سوئیس و بریتانیاست، تأثیر فوق‌العاده‌ای مانند «زیبایی بزرگ» ندارد، بااین‌حال، سورنتینو از یک ادعای بزرگ به نمایندگی از فیلم، نمی‌ترسد. «فیلم درمورد چیزی است که دو شخصیت به آن پی می‌برند: احتمال جوان ماندن به‌عنوان یک هدف. این چیزی است که آن‌ها با وجود واقعیت پیری در خود دارند. در این نکته، زیبایی آزادی وجود دارد، و زیبایی آزادی این نیست که در انجام هر کاری که می‌خواهید آزاد باشید، بلکه آگاه بودن و اذعان به امکان آزادی است.»
سورنتینو ادامه می‌دهد: «این یعنی می‌توانید از آنچه دارید بهترین استفاده را ببرید. اگر متأهل هستید، می‌دانید با طلاق می‌توانید به آن پایان دهید، اما زیبایی موقعیت این است که همچنان زن و شوهر باشید، چون می‌دانید امکان طلاق وجود دارد.»
سورنتینو حرفهای خود را این‌طور به پایان می‌رساند: «مادرم شرط لازم برای همه کارها را این‌طور خلاصه می‌کند: آنچه مهم است سالم بودن است.» و این چیزی است که هیچ‌کس نمی‌تواند با آن مخالفت کند.
واکنش‌ها در جشنواره فیلم کن
اولین نمایش جهانی «جوانی» در شصت و هشتمین جشنواره فیلم کن با واکنش‌های متفاوت همراه بود، به‌طوری‌که بیش از هر رقیب دیگر جایزه نخل طلای آن دوره جشنواره، باعث تفرقه شد. نمایش فیلم برای اهالی رسانه در کن با هو و هورا همراه بود. «جوانی» پس از «دریای درختان» به کارگردانی گاس ون سنت با بازی متیو مکاناهی که همان سال در بخش مسابقه کن نمایش داده شد، دومین فیلم مطرح انگلیسی‌زبان بود که برخی خبرنگاران به آن واکنش منفی نشان دادند.
بااین‌حال، وضع «جوانی» به‌مراتب بهتر از «دریای درختان» بود و طرفداران دوآتشه سورنتینو به همان اندازه آن را تشویق کردند. از سوی دیگر، مخالفان حداقل تا تمام شدن تیتراژ پایانی فیلم صبر کردند و وقتی صفحه سیاه شد، تعدادی از اهالی رسانه از گوشه و کنار سالن با صدای بلند آن را هو کردند. موافقان هم با دست زدن و فریاد «براوو!» فیلم را تشویق کردند.
«جوانی» به لحاظ سبک شباهت زیادی به «زیبایی بزرگ» دارد. آن فیلم هم درباره مردی است که با فشارها، احساس تأسف و پاداش‌های زندگی در مرکز توجه، روبروست. تعدادی از منتقدان نیز فیلم را با «ابرهای سیلس ماریا» الیویه آسایاس مقایسه کردند که سال قبل از آن یکی از مدعیان نخل طلا بود. داستان آن فیلم هم در آلپ روی می‌دهد و نگاهی بدبینانه به صنعت سرگرمی دارد.
شاید ازنظر تعدادی تماشاگران، طعم «جوانی» خیلی شبیه کار قبلی سورنتینو باشد، هرچند تحسین‌کنندگانِ سبک بصری مبالغه‌آمیز و اپرامانند سورنتینو، انتظار این شباهت را داشتند. در همین حال، حضوری تماشایی مایکل کین و هاروی کایتل با استقبال روبرو شد.
کین آخرین بار ۴۹ سال پیش از آن با فیلم «الفی» در جشنواره کن حضور داشت و از آن زمان تا ۲۰۱۵ در این جشنواره شرکت نکرده بود. او در نشست مطبوعاتی «جوانی» به شوخی گفت: «آن فیلم یک جایزه برد و من نبردم. برای همین دیگر هیچ‌وقت اینجا برنگشتم. قرار نیست برای هیچی این همه راه بیایم!»
اما بازیگر بریتانیایی با «جوانی» قانون خود را زیر پا گذاشت. او گفت: «من این فیلم را دوست دارم. مجانی این کار را کردم، اما به تهیه‌کننده‌ها چیزی نگفتم.»
«جوانی» تأملی درباره روند پا به سن گذاشتن است و شخصیت کین حس می‌کند که حافظه‌اش را از دست می‌دهد. کین گفت از بازی در چنین نقش‌هایی خیلی خوشحال است. او گفت: «تنها جایگزین بازی در نقش آدم‌های سالخورده، بازی در نقش آدم‌های مرده است. برای همین نقش آدم‌های سالخورده را انتخاب می‌کنم. ایده بهتری است.»
سورنتینو هم ابراز امیدواری کرد که فیلمش «خوش‌بینانه» باشد، فیلمی که ترس ما را درباره موضوعی که برای همه جالب است رفع می‌کند: این که چقدر وقت داریم.
«جوانی» بعد از «پیامدهای عشق»، «دوست خانوادگی» (۲۰۰۶)، «ستاره»، «اینجا باید باشد» و «زیبایی بزرگ»، ششمین فیلم سورنتینو بود که در کن به نمایش درآمد.
با وجود واکنش‌های بعضاً منفی، «جوانی» همان سال فاتح بیست و هشتمین دوره جوایز فیلم اروپا شد که از آن به‌عنوان معادل اروپایی جوایز اسکار یاد می‌شود. فیلم سورنتینو با دریافت سه جایزه بهترین فیلم، بهترین کارگردان و بهترین بازیگر مرد اروپا (کین) پیروز بزرگ جوایز فیلم اروپا ۲۰۱۵ بود. «جوانی» در دو بخش بهترین فیلمنامه‌نویس و بهترین بازیگر زن (ریچل وایس) نیز نامزد بود. فیلم در هشتاد و هشتمین جوایز اسکار در بخش بهترین ترانه نامزد شد و در هفتاد و سومین جوایز گلدن گلوب در دو بخش بهترین بازیگر زن نقش مکمل (جین فوندا) و بهترین ترانه نامزد بود، ضمن این که در جوایز سزار در بخش بهترین فیلم خارجی شانس دریافت جایزه را داشت.
تماشای این فیلم در نماوا
نوشته پائولو سورنتینو از «جوانی» می‌گوید / بازیگران بزرگ طوری کار می‌کنند که انگار ساز می‌نوازند اولین بار در بلاگ نماوا. پدیدار شد.
