رمدسیویر، مضر یا مؤثر؟
بهبودی بیماران حاد تنفسی که در بیمارستان بستری می‌شوند به دلیل اکسیژن‌گیری و دریافت کورتون است و هیچ ارتباطی با رمدسیویر ندارد اما چون تزریق این داروها به طور همزمان برای بیمار انجام می‌شود، تصور می‌شود تأثیر رمدسیویر بوده است.
«گروهی از متخصصان با استناد به برخی پژوهش‌ها، تجویز رمدسیویر برای درمان کرونا را بی‌فایده می‌دانند. در مقابل اما گفته می‌شود این دارو تا ۴۰درصد در روند بهبود بیماران تأثیر دارد.» مریم سرخوش- خبرنگار
روزنامه همشهری نوشت: «تجویز و استفاده از رمدسیویر به عنوان یکی از مهم‌ترین داروهای پیشگیری از التهاب ریه در بیماران کرونایی در ایران هر روز رکورد می‌زند. بر اساس اعلام سازمان غذا و دارو مصرف این دارو از حدود ۶۰۰ هزار عدد در خرداد ۱۴۰۰ به ۲میلیون‌و۲۵۰هزار عدد در مرداد رسیده و این افزایش ۴ برابری مصرف نشان می‌دهد گایدلاین‌های تجویز رمدسیویر به هیچ وجه رعایت نمی‌شود.
ورود رمدسیویر به پروتکل درمانی کرونا در ایران در پیک سوم رقم خورد و پس از آن با شیوع کرونای انگلیسی در خوزستان، متخصصان درمانی با هدف کاهش جمعیت بستری‌ها، کلینیک‌های سرپایی درمانی با رمدسیویر را راه‌اندازی کردند و بیمار پس از دریافت دارو در منزل دوران قرنطینه را طی می‌کرد.
در پیک چهارم با شیوع گسترده‌تر کرونا، باز هم رمدسیویر، در صف اول تجویز دارویی قرار گرفت و این روند با شدت بیشتری در پیک پنجم ادامه پیدا کرد. با این که میزان مصرف این دارو به‌شدت بالا رفته، اما همچنان شمار مرگ‌ها بالاست و روند ابتلا نزولی نشده است. برخی از متخصصان تأکید می‌کنند تنها در ایران این دارو به میزان قابل توجهی تجویز می‌شود.
این در حالی است که با انتشار پژوهش‌های علمی جدید مبنی بر کاهش بهبود شماری از مبتلایان به کووید-۱۹ پس از دریافت داروی رمدسیویر، توصیه می‌شود تا میزان مصرف این دارو هم کمتر شود. حالا در این وضعیت، متخصصان می‌گویند که این دارو عوارض بسیار زیاد و حتی خطرناکی برای افراد همراه دارد.
احمد کریمی، پزشک متخصص و نایب‌رئیس انجمن طب سنتی ایران، پیش از این اعلام کرده بود: «مقالات منتشرشده در مجله پزشکی لنست حاکی از اثرگذارنبودن داروی رمدسیویر در درمان بیماری کروناست و حتی بسیاری از فوق تخصص‌های ریه و عفونی در کشور هم به بی‌اثربودن این دارو برای درمان کرونا اشاره کرده‌اند.»
به گفته او «بهبودی بیماران حاد تنفسی که در بیمارستان بستری می‌شوند به دلیل اکسیژن‌گیری و دریافت کورتون است و هیچ ارتباطی با رمدسیویر ندارد اما چون تزریق این داروها به طور همزمان برای بیمار انجام می‌شود، تصور می‌شود تأثیر رمدسیویر بوده است. آزمایش‌هایی که روی دو گروه بیمارانی که داروی رمدسیویر دریافت کردند و گروهی که هیچ دارویی دریافت نکردند انجام شد، مشخص کرد که این دارو تأثیر قابل توجهی در بهبودی افراد نداشته است.»
از سوی دیگر، یحیی ابراهیمی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس، هم چندی پیش با تأکید بر بی‌تأثیربودن این دارو در درمان بیماران مبتلا به کرونا گفته بود که در چند ماه اخیر، ۵ هزار میلیارد تومان برای تهیه این دارو هزینه شده است.
افزایش قند خون، عوارض کبدی و کلیوی نتیجه تجویز رمدسیویر
داروی رمدسیویر در ابتدا برای درمان ابولا تولید شده بود اما کارایی لازم را نداشت و کنار گذاشته شد. با شیوع کرونا، این دارو برای مدتی تجویز شد اما در نهایت اعلام شد که رمدسیویر درمان قطعی نیست اما در بهبود وضعیت بیماران نقش دارد.
سازمان غذا و داروی آمریکا، خرداد سال پیش، مجوز استفاده از داروی تحقیقاتی رمدسیویر را برای بیماران مبتلا به ویروس کووید-۱۹ در مه ۲۰۲۰ صادر کرد. اگرچه اطلاعات محدودی در خصوص ایمنی و اثربخشی این دارو وجود دارد اما در یک کارآزمایی بالینی مشخص شده که این دارو منجر به کوتاه‌شدن طول دوره درمان در برخی از بیماران شده است. با این حال تردیدهایی هم درباره اثربخشی این دارو وجود دارد.
سازمان بهداشت جهانی سال گذشته اعلام کرد که نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد تأثیرات این دارو بر بیماران کرونایی ناچیز است. حالا با افزایش روند تجویز این دارو مطالعات نشان می‌دهد افزایش قند خون، افت فشار خون، تهوع، تب و لرز، تعریق، تأثیرات کلیوی و کبدی از عوارض احتمالی مصرف این داروست. با این حال در شرایطی که کرونا می‌تواند افراد را به کام مرگ ببرد، استفاده از رمدسیویر توصیه می‌شود.
به گزارش بورسان هم‌اکنون قیمت این دارو در بیمارستان‌های دولتی حدود ۷۰۰ هزار تومان است اما در بازار آزاد، چندین برابر قیمت فروخته می‌شود. تزریق این دارو هم با قیمت‌های بالایی انجام می‌شود؛ به طوری که هر دوز این دارو در بیمارستان‌های خصوصی تا ۷۰۰ هزار تومان تزریق می‌شود.
رمدسیویر تاییدیه گرفته
با این که اظهارات درباره ضرورت تجویز یا تجویزنکردن رمدسیویر متفاوت است اما محمود هادی‌پور، پژوهشگر و کارشناس حوزه دارو، معتقد است مطرح‌کردن بی‌تأثیری تجویز این دارو در درمان کرونا درست نیست؛ آن هم در حالی که رمدسیویر تأییدیه گرفته و بررسی‌ها نشان می‌دهد تا ۴۰ درصد هم مؤثر است.
هر چند که به گفته این کارشناس دارو، تجویز و مصرف بالای رمدسیویر در کشور بی‌قاعده است: «در ابتدای آلودگی، مصرف رمدسیویر منطقی است و تا ۴۰ درصد در کاهش التهاب حاد ریه مؤثر است. اما مصرف دارو در کشور ما هیچ وقت قاعده درستی نداشته و حتی در شرایط عادی گاهی شاهد تجویز برخی داروها خارج از قاعده علمی و منطقی هستیم. مثلا میزان مصرف داروی فاکتور ۷ انعقادی ۷۴ گرم است؛ در حالی که استاندارد جهانی مصرف این دارو ۱۲ گرم تعریف شده است.»
به گفته هادی‌پور، رمدسیویر در ایران به عنوان یک پروتکل درمانی مطرح است که اثردهی خوبی دارد و به همین دلیل پزشکان عفونی نمی‌توانند آن را نادیده بگیرند: «هر دارویی عارضه دارد و داروهای کرونا هم می‌تواند عوارض درازمدت داشته باشد که هنوز ناشناخته است. اما این که با توجه به قطعی‌بودن عوارض یک دارو بخواهیم بین مرگ یک بیمار مبتلا به کووید-۱۹ و نجاتش یک راه را انتخاب کنیم، قطعا رمدسیویر، تمزیوا و اکتمرا که حداقل در زمان کنونی می‌تواند بیمار در حال مرگ را نجات دهد، باید انتخاب شود.»
بر اساس اعلام این کارشناس دارویی «جهش‌های ویروس می‌تواند اثربخشی دارو را تغییر دهد؛ به طوری که تاکنون چندین بار پروتکل‌های درمانی کرونا تغییر پیدا کرده و داروهایی جایگزین آن شده‌اند. مثلا داروی فاویپیراویر که مصرف بسیاری داشته در نهایت حذف شد. دیگر داروهای مشابه هم ممکن است عوارضی داشته باشند و در آینده بیماری‌زایی ایجاد کنند اما باید سوی دیگر ماجرا را هم دید و آن افزایش شانس زنده‌ماندن بیمار است.»
اگر این دارو تجویز نمی‌شد، نظام درمانی کشور فرومی‌پاشید
تجویز بی‌رویه رمدسیویر عملکرد نظارتی سازمان غذا و دارو را زیر سؤال برده است اما کیانوش جهانپور، سخنگوی این سازمان، در پاسخ به انتقادات مطرح‌شده، به همشهری می‌گوید: «در پیک سوم با این که نوع ویروس دلتا نبود، پیش‌بینی می‌شد که تعداد مرگ‌های روزانه به ۱۲۰۰ نفر برسد اما با اجرای طرح شهید سلیمانی و درمان سرپایی رمدسیویر آمار فوتی‌ها کاهش پیدا کرد. با این همه باز هم شاهد برخی اقدامات تخریبی علیه داروهای درمانی کرونا و حتی واکسن هستیم که مردم را می‌ترساند.»
به گفته جهانپور، در ابتدای شیوع کرونا ۱۴/۶ درصد مبتلایان به سویه ووهان که در بخش‌های آی‌سی‌یو بستری می‌شدند، جانشان را از دست می‌دادند اما اکنون این عدد در نوع دلتا به زیر ۹ درصد رسیده است؛ عددی که نشان می‌دهد علاوه بر تأثیر واکسیناسیون، ارتقای سیستم درمانی و مراقبتی هم صورت گرفته است: «با شیوع موج اخیر کرونا، در زاهدان ۷۰۰ نفر به صورت سرپایی رمدسیویر دریافت کردند و بررسی‌ها نشان می‌داد که تنها یک‌درصد از این افراد در بیمارستان‌ها بستری شدند؛ بنابراین وقتی با شیوع کرونا در خوزستان توانستیم پیک کرونای انگلیسی را با کلینیک‌های سرپایی تزریق رمدسیویر کنترل کنیم، چرا باید برای نجات جان بیمار تعلل داشته باشیم.»
سخنگوی سازمان غذا و دارو همچنین در پاسخ به این سؤال که تجویز قابل توجه این دارو با توجه به کمبود آن در بازار فروش داروخانه‌ها موجب تحمیل هزینه‌های بالایی به مردم شده است، می‌گوید: «این مسئله را رد نمی‌کنم که بخشی از تجویز رمدسیویر غیر منطقی و فراتر از نیاز است. اما این دارو و پروتکل درمانی آن خانگی نبوده و منطقی نیست که مردم با یک نسخه سرگردان داروخانه‌ها و بازار آزاد شوند. تزریق رمدسیویر یا بیمارستانی است یا در کلینیک‌های سرپایی. خارج از این قاعده را اصلا تأیید نمی‌کنیم؛ چرا که منجر به تحمیل هزینه‌های بالای ۲۰میلیون برای بیماران کرونایی می‌شود.»
به گفته او اگر این دارو به صورت سرپایی تجویز و تزریق نمی‌شد، تاکنون نظام درمانی کشور دچار فروپاشی می‌شد: «فضای بستری در کشور ما در بخش‌های خصوصی و دولتی ۱۴۰ هزار تخت است. با این تعداد چطور می‌توانستیم به ۱۷۰ هزار بیمار کرونایی که در پیک چهارم بستری شدند، خدمات درمانی ارائه دهیم.»
او با اشاره به پژوهش‌هایی که بر بی‌اثربودن رمدسیویر در درمان بیماران کرونایی انجام شده، اشاره می‌کند اما در عین حال تأکید می‌کند که همزمان مطالعاتی انجام شده که نشان می‌دهد، این دارو ۴۰ درصد در درمان بیماران کرونایی مؤثر است و با تجویز به موقع می‌تواند زمان بستری و مرگ‌ومیر را کاهش دهد: «اولویت نجات جان بیمار است؛ حتی اگر بعدا اثربخشی آن مانند فاویپیراویر نقض شود.»
