«فرار از موگادیشو»؛ روایتی هیجان‌‌انگیز از یک اتفاق تاریخی
مجله نماوا، ترجمه: علی افتخاری
در تریلر سیاسی- اکشن «فرار از موگادیشو» (Escape from Mogadishu) به کارگردانی ریو سئونگ وان که نماینده کره جنوبی در بخش بهترین فیلم بلند بین‌المللی جوایز اسکار ۲۰۲۲ است، با اوج‌گیری خشونت در کشور آفریقایی سومالی، نمایندگان کره شمالی و جنوبی برای خروج از موگادیشو پایتخت تلاش می‌کنند.
در اواخر دهه ۱۹۸۰، کره جنوبی و همسایه شمالی مورد اختلاف آن، هر دو برای پذیرش در سازمان ملل متحد لابی می‌کردند. ازآنجایی‌که در آن زمان آفریقا بیشترین کشورهای عضو را داشت، سفرای کره‌ای در آن مناطق وظیفه داشتند حمایت نمایندگان آفریقایی محلی را جلب کنند.
داستان «فرار از موگادیشو» از دسامبر ۱۹۹۰ در حالی آغاز می‌شود که سفیر کره جنوبی در سومالی، هان سین سئونگ (با بازی کیم یون سئوک از فیلم «تعقیب‌کننده» و «دریای زرد»)، هم‌زمان با همتای خود از کره شمالی، ریم یونگ سو (هئو جون هو) امیدوار است با زیاد بری، رئیس‌جمهور سومالی ملاقات کند. بااین‌حال، قبل از این که هر یک از دیپلمات‌ها بتوانند به هدف خود برسند، هم‌زمان با مبارزه گروه‌های شورشی برای در دست گرفتن کنترل کشور و سرنگونی رژیم دیکتاتوری بری، شهر گرفتار خشونت‌های چریکی می‌شود.
هر دو هیئت که در ساختمان سفارتخانه‌های مربوطه خود گیر افتاده‌اند، متوجه می‌شوند تنها امید آن‌ها برای بقا، فرار از کشور است، اما با قطع شدن راه‌های ارتباطی که مانع از تماس با سفارتخانه‌هایشان در کشور همسایه، کنیا می‌شود، تنها امیدشان، مذاکره برای دریافت کمک از دیگر کشورهای متحد است که آن‌ها نیز قصد خروج از سومالی را دارند. وضعیت زمانی بدتر می‌شود که شورشیان به سفارت کره شمالی حمله می‌کنند و ریم و کارکنانش مجبور به تخلیه می‌شوند. شمالی‌ها که نمی‌توانند به متحدان چینی خود دست پیدا کنند، کاری غیر قابل تصور انجام می‌دهند و برای کمک به همتایان جنوبی خود متوسل می‌شوند.
ریو سئونگ وان، کارگردان «فرار از موگادیشو» خود را به‌عنوان یکی از پیگیر‌ترین عرضه‌کنندگان فیلم‌های تریلر سرسخت و پر از تستوسترون در کره جنوبی تثبیت کرده است؛ از «مشت گریان» (۲۰۰۵) و «شهر خشونت» (۲۰۰۶) تا «بی‌عدالتی» (۲۰۱۰) و «کهنه‌کار» (۲۰۱۵)، کار ریو ظریف و پرجنبش است و صرف نظر از این که او با گانگسترها، آدم‌های بیکار و بی‌عار، پلیس‌ها یا کارمندان خشک و مقرراتی سر و کار دارد، روایت فیلم‌هایش تقریباً منحصراً با جاهل‌مآبی، تظاهر به شجاعت و کله‌خری پیش می‌رود.
ریو که فیلم قبلی او، درامِ با موضوع زندان «جزیره جنگی» (۲۰۱۷)، فیلمی بیش‌ازحد جاه‌طلبانه و بیش‌ازحد وطن‌پرستانه بود، حالا با «فرار از موگادیشو» چالش‌برانگیزترین تولید خود را تجربه کرده است. فیلم به‌طور کامل در لوکیشنی در مراکش فیلمبرداری شد؛ ازقضا جایی که ریدلی اسکات در سال ۲۰۰۱ تریلر نظامی خود، «سقوط شاهین سیاه» را که بر فصل بعدی همان درگیری متمرکز است، فیلمبرداری کرد. بااین‌حال، فیلم ریو نه به تکاوران ارتشیِ آموزش‌دیده برای جنگ، بلکه به غیرنظامیان عادی می‌پردازد و به‌این‌ترتیب، یادآور نوعی از تریلرهای سیاسی- اکشن است که هالیوود در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ با ساخت آن‌ها گوی سبقت را ربوده بود.
با دیدن «فرار از موگادیشو»، خیلی زود فیلم‌هایی مانند «زیر آتش»، «سالوادور»، فیلم جک رایانی «خطر واضح و حاضر» یا اخیراً «آرگو» ساخته بن افلک به ذهن خطور می‌کند، فیلم‌هایی که در آن‌ها سیاست خارجی آمریکا به شکلی اجتناب‌ناپذیر رژیم‌های جهان سوم را بی‌ثبات کرده و آن‌ها را در هرج و مرج می‌گذارد. آن درام‌های پر تب و تاب و پرمخاطره روی قهرمان‌هایی تمرکز می‌کردند که کارشناسان فنون جنگی در خط مقدم جنگ نبودند، بلکه روزنامه‌نگاران و کارمندان اداری بودند که خطر برای آن‌ها محسوس‌تر و برای تماشاگران بیشتر قابل‌درک است.
«فرار از موگادیشو» در این لحظات پراسترس، زندگی یا مرگ، در بهترین حالت خود قرار دارد، ازجمله نقطه اوج میخکوب‌کننده خود که در آن ناوگانی از خودروهای غیرنظامی برای رسیدن به فرودگاه باید راه خود را از میان خیابان‌هایی که از هر گوشه آن گلوله می‌بارد، باز کنند. فیلمنامه ریو، اما بلندپروازی‌های بیشتری دارد. فیلم با وادار کردن اعضای هیئت‌های کره شمالی و جنوبی به همکاری در یک موقعیت بی‌طرف، جایی که هیچ‌یک از طرفین نمی‌توانند متهم به پذیرش مسئولیت شوند و جایی که دیگران اساساً آن‌ها را برابر می‌دانند، امیدوار است بیانیه‌ای بزرگ درباره بیهودگی رقابت و درگیری مداوم این دو کشور، اما وقتی میکروفون در اختیار فیلم قرار می‌گیرد، حرف‌های چندان ارزشمندی برای افزودن به مکالمه ندارد.
شخصیت‌ها با خطوط گسترده ترسیم می‌شوند: کانگ دائه جین (با بازی جو این سونگ)، قهرمان بالفعل فیلم است، یک افسر اطلاعاتی کره جنوبی، خوش‌تیپ و موجه که مایل است پا پیش بگذارد و آن‌ها را با اطمینان به سمت امن راهنمایی کند. در مقابل، تائه جون کی (کو کیو هوان) به‌عنوان همتای کره شمالی او تقریباً به طرز کارتونی، شیطانی است؛ موذی و سادیستی که توهین‌های زهرآگین و پروپاگاندای وطن‌پرستانه را به گویشی تقریباً نامفهوم می‌گوید، جوری که زیرنویس‌های خودش را می‌طلبد. هر دو سفیر، اگرچه به اهداف مربوطه خود وفادار هستند، اما درنهایت عمل‌گرایانی منطقی هستند که تمایل دارند برای منافع بیشتر آتش‌بس برقرار کنند. بقیه شخصیت‌های فیلم یا یک زن یا بچه‌ای درمانده هستند که گریه می‌کنند و از ترس خود را جمع می‌کنند و امیدوارند که نمیرند.
نتیجه نهایی یک منظره بزرگ، جسورانه، اما توخالی است. فیلم برای کسانی که کمی بیش از دو ساعت ماجراجویی خطرناک را طلب می‌کنند، در سطح ظاهری سرگرم‌کننده است، اما برای کسانی که به دنبال چیزی اساسی‌تر هستند تا حدودی گیج‌کننده است، کسانی که فرض می‌کنند «فرار از موگادیشو» با توجه به مقیاس و تلاشی که برای تولید فیلم انجام شد، ممکن است حرف‌های بیشتری برای گفتن داشته باشد. در شرایط فعلی، فیلم برای پیشبرد گفت‌وگو در مورد رقابت داخلی به‌ظاهر بی‌پایان در شبه‌جزیره هان هیچ کاری نمی‌کند و حتی هیچ فکری درمورد مردم سومالی یا کشوری ندارد که این‌طور ناخوشایند در اطراف آن‌ها ویران شده است.
منبع: اسکرین آنارکی (جیمز مارش)
گفت‌وگو با ریو سئونگ وان کارگردان «فرار از موگادیشو»
ریو سئونگ وان در فیلم اکشن «جزیره جنگی» (۲۰۱۷) به استفاده مؤثر از صحنه‌های اکشن در مقیاس بزرگ و بازسازی یک اردوگاه کار اجباری در جزیره هاشیما در دوران استعماری اشغال کره توسط امپراتوری ژاپن می‌بالید.
اما آن بلاک‌باستر که با حدود ۲۷ میلیارد وون (۲۳ میلیون دلار)، یکی از پرهزینه‌ترین فیلم‌های کره جنوبی است، به دلیل تحریف تاریخ، شخصیت‌های ضعیف و خطوط داستانیِ بیش‌ازحد نمایشی و ملودراماتیک خود با انتقاد روبرو شد.
چهار سال بعد، ریو با فیلم اکشن «فرار از موگادیشو» بازگشته است. او می‌گوید این بار کوشید شکستی را که با ساخت «جزیره جنگی» تجربه کرد، تکرار نکند. تازه‌ترین پروژه او نیز بر مبنای یک اتفاق تاریخی ساخته شده است. فیلم درباره دیپلمات‌های کره جنوبی و شمالی در سومالی است که برای فرار از این کشور در دوران جنگ داخلی سال ۱۹۹۱ همکاری می‌کنند.
ریو می‌گوید: «من یاد گرفته‌ام که وقتی با داستانی به‌مراتب جذاب‌تر مانند “فرار از موگادیشو” روبرو می‌شوم، امکانش هست که در دام یک صحنه تماشایی بیفتم. همچنین فهمیدم وقتی با چنین حادثه یا شخصیت‌های دیدنی روبرو می‌شوم باید فاصله خود را با داستان تا حد مشخصی حفظ کنم.»
او می‌گوید از داستان فرار دیپلمات‌های کره جنوبی و شمالی که چارچوب «فرار از موگادیشو» را شکل می‌دهد و پر از ضربات احساسی، شخصیت‌های جالب و حتی صحنه‌های جنگی چشم‌نواز است، هیجان‌زده شد، درست مانند «جزیره جنگی».
اما این بار به‌جای به تصویر کشیدن تک‌تک لحظه‌ها و صحنه‌های دراماتیک، رویکردی متفاوت در پیش گرفت و بر احساسات شخصیت‌هایی که در معرض خطر شدید قرار داشتند، متمرکز شد.
فیلمساز ۴۷ ساله کره‌ای می‌گوید: «برای من سخت بود هر چه را که بلد هستیم در یک فیلم دو ساعته قرار دهم. سعی کردم به‌جای بیان یک داستان بزرگ، مانند رابطه بین یک ملت و مردمش، انتخاب‌‌های آدم‌ها در یک موقعیت ناامیدکننده را نشان دهم.»
در فیلم، وقتی سفارت کره شمالی توسط آشوبگران مورد حمله قرار می‌گیرد، ریم یونگ سو سفیر این کشور در وضعیت اضطراری، از همتای کره جنوبی خود، هان سین سئونگ کمک می‌خواهد و با سایر مقامات و خانواده‌های آن‌ها به سفارت کره جنوبی در موگادیشو پناه می‌برد.
کارگردان می‌گوید از به تصویر کشیدن هر لحظه تلخ جنگ داخلی یا حملات متعدد علیه مأموریت کره شمالی خودداری کرد چرا که نمی‌خواست از صحنه‌های بیش‌ازحد تحریک‌آمیز استفاده کند.
او می‌گوید: «این مهم است که به تماشاگران کمک کنیم هم مصائب جنگ داخلی در سومالی را تجربه کنند و هم تلاش‌هایِ از روی ناچاری دیپلمات‌های کره‌ای را احساس کنند. فیلم صحنه‌های تماشایی بسیار زیادی دارد. آنچه من نیاز داشتم کم کردن چیزهایی بود که به تعادل آسیب می‌زد.»
بااین‌حال، او اذعان می‌کند باید چیزی را به سکانس‌های تعقیب و گریز با ماشین در نقطه اوج فیلم اضافه می‌کرد، زیرا واقعیت به‌‌قدری دراماتیک بود که نمی‌توان آن را بازگو کرد.
دیپلمات‌های کره شمالی و جنوبی در راه رسیدن به سفارت ایتالیا که یک هواپیمای نجات برای آن‌ها آماده کرده است، چهار اتومبیل را با کتاب‌ها و کیسه‌های شن، ضد گلوله می‌کنند تا در زیر رگبار آتش سلاح‌های شورشیان و ارتش سومالی، از خیابان‌های جنگ‌زده موگادیشو رد شوند. ماشین‌های ضدگلوله موقت به گروه کمک می‌کنند تنها با یک قربانی به مقصد برسند که به نظر غیر قابل باور می‌آید.
ریو می‌گوید: «در واقعیت، آن‌ها خودروها را بدون ضد گلوله بودن راندند، اما فقط یک عضو خود را از دست دادند. این باورنکردنی است. واقعیت از هر فیلمی دراماتیک‌تر و نمایشی‌تر است؛ بنابراین مجبور شدم واقعیت را تغییر دهم، چون باید بینندگانی را که حقیقت را نمی‌دانند، قانع کنم.»
فیلم در مراکش فیلمبرداری شد و گروه تولید برای بازآفرینی موگادیشوی اوایلِ دهه ۱۹۹۰ تلاش زیادی کرد. ریو می‌گوید: «وقتی دنبال یک لوکیشن می‌گشتیم، در جستجوی مکانی بودیم که واقعاً شبیه پایتخت سومالی باشد. آنچه انجام دادیم این بود که درواقع با سازه‌های اولیه که وجود داشت کار کردیم. تیم هنری ما وارد عمل شد و به‌عنوان مثال، نخل‌‌ها کاشتیم و همچنین سازه‌های قوسی‌شکل ساختیم. همه این کارها را بر اساس داده‌های موجود انجام دادیم.»
ریو اضافه می‌کند: «برای چیزهایی که برای ساختن خیلی پرهزینه یا خیلی بزرگ بودند و همچنین برای چیزهایی که واقعاً به جزئیات خاص نیاز داشتند، سعی کردیم با تصاویر کامپیوتری نبود فیزیکی آن‌ها جبران کنیم و به‌این‌ترتیب توانستیم موگادیشویی را بسازیم که شما در فیلم می‌بینید.»
ریو در مرحله‌ای از کار متوجه شد یکی از اعضای گروه فیلمسازی، خودش در جریان جنگ داخلی واقعی در موگادیشو بود. او می‌گوید: «وقتی روی بخش‌های هنری و صحنه‌ها کار می‌کردیم، یکی از کسانی که راننده ماشین حامل دوربین در سکانس تعقیب و گریز آخر فیلم بود، خودش در دوران جنگ داخلی در موگادیشو یک خلبان بود.»
ریو اضافه می‌کند: «او به من گفت که فکر می‌کند ما همه‌چیز را بسیار شبیه به موگادیشویی ساختیم که او در آن زمان می‌شناخت.»
ریو همچنان از تماشاگرانی که با وجود کووید-۱۹ به تماشای فیلم او نشستند و آن را دوست داشتند، تشکر می‌کند. «فرار از موگادیشو» از ۲۸ ژوئیه ۲۰۲۱ در ۱۶۸۸ سینما در کره جنوبی اکران شد و تا ۱۹ نوامبر حدود ۳.۶۱ میلیون بلیت معادل ۲۹ میلیون دلار فروش داشت و فعلاً پرفروش‌ترین فیلم کره‌ای سال ۲۰۲۱ است. منتقدان سینما هم به‌طور کلی از فیلم استقبال کرده‌اند و «فرار از موگادیشو» در وبسایت راتن تومیتوز بر مبنای ۲۶ نقد نوشته‌شده ۹۲ درصد آرای مثبت را کسب کرده و میانگین امتیاز فیلم ۷.۴ از ۱۰ است. فیلم همچنین نماینده کره جنوبی در بخش فیلم بلند بین‌المللی نود و چهارمین دوره جوایز اسکار است.
ریو می‌گوید: «من خیلی ممنونم که خیلی‌ها به سینما رفتند و نقدهای مثبت دادند. این نظرات و پیام‌ها من را دلگرم می‌کند.»
منابع: یونهاپ، د رپ
تماشای این فیلم در نماوا
نوشته «فرار از موگادیشو»؛ روایتی هیجان‌‌انگیز از یک اتفاق تاریخی اولین بار در بلاگ نماوا. پدیدار شد.
