«نبرد فراموش شده»؛ جنگ چهره‌ی برنده ندارد
مجله نماوا، عباس اقلامی
جنگ‌ها همیشه‌ی تاریخ و از هر سو که روایت شده‌اند، روایت برنده بوده و حق با راوی تاریخی! ویرانی‌ها و کشته‌ها به بهانه‌ی پیروزی و لزوم برتری بر دشمن و انگیزه‌های میهنی و گاه نژادی توجیه شده‌اند و حتی نشان بر حق بودن انگیزه‌های جنگ. بر همین سبک و سیاق تا سال‌ها سینمای جنگ در کشورهای مختلف به ویژه در کشورهای با جهان بینی ایدئولوژی‌زده، سینمای راویِ طرفِ پیروز بود و چه بسا تلاشی برای سپاس از جانفشانی‌های میهنی و نژادی. اما از جایی که نگاه‌ها به جنگ انسانی شد، جهان و زاویه‌ی نگاه انسان‌ها تغییر کرد و پای باورهای حقوق بشری به جنگ‌ها باز شد و زندگی و تلاش برای زنده ماندن، ارزش انسانی به شمار آمد، این تغییر نگاه و باور، به سینمای جنگ نیز تسری پیدا کرد و دیگر فیلم‌هایی ساخته شد که بیش از تقدیس جنگ به نکوهشِ اگر نه نفس جنگ، که انگیزه های جنگ پرداختند. فیلم‌هایی که در دسته‌بندی تازه‌ای با عنوان سینمای ضدجنگ قرار گرفت.
«نبرد فراموش شده» فیلمی به کارگردانی ماتیس ون هاینینگن به گونه‌ای از سینمای جنگ تعلق دارد که می‌توان در دسته‌بندی سینمای ضدجنگ قرارش داد. فیلم به یکی از وقایع تاریخی در دل جنگ جهانی دوم می‌پردازد. مقطعی از جنگ که آلمان هیتلری به وادی شکست و سقوط افتاده بود و یکی یکی جبهه‌های خود را از دست می‌داد. متفقین دست بالا را داشتند و نیروهای مقاومت کار را برای دیکتاتوری نازیسم سخت کرده بود.
یک زاویه‌ی نگاهِ متفاوت
فیلم از سه نقطه نظر یک خلبان بریتانیایی، یک زن عضو نیروهای مقاومت و یک سرباز هلندی تماشاگر را به صحنه‌های نبرد آزادسازی «والشرن» می‌برد. اما آنچه تفاوت این فیلم از نمونه‌های سینمای ایدئولوژیکی را موجب شده است، زاویه و نگاه انسانی حاکم بر روایت است. فیلم نه جنگ را تقدیس می‌کند و نه دنبال هیجان کاذب آفریدن برای طرفی است که دست بالا را در جنگ دارد. کشته شدن هر سرباز و هر شهروند ردی از افسوس بر دل تماشاگر می‌گذارد و تشدید کننده‌ی این پرسش که چرا جنگ؟ و اینکه آیا این جنگ، این کشتار، طرف برنده دارد؟ آیا این چهره‌های مغموم و خون‌آلود، چهره‌ی فرد و طرف پیروز یا شکست خورده در جنگ است.
فیلمساز برای تکمیل پازل نوع نگاه متفاوت خود به جنگ، نبردی از نبردهای جنگ جهانی دوم را نبرد فراموش شده نام نهاده که هدفش پیشگیری از کشتار سهمگین سربازان بود. برخلاف بسیاری از نقشه‌های جنگ که هدفی جز ویرانی و تخریب بیشتر ندارد و کشتنِ بیشتر را فضیلتِ سمتِ پیروز می‌دانند و تاریخی را پربار می‌دانند که خونبارتر باشد.
در سینمایی که «نبرد فراموش شده» از دل آن می‌آید، جنگ و هیچ طرفی از جنگ چهره‌ی پیروز ندارد. آن کسی در این جنگ چهره‌ی برنده را دارد که تا آخرین حد توان تلاش کرد انسان‌های بیشتری زنده بمانند. آنکه می‌توانست بکشد، اما آخرین تیر را شلیک نکرد، آنکه آخرین اسیر را آزاد کرد و فراری داد و آنکه آخرین زخم را مرهم گذاشت. این‌هاست که چهره‌ی برنده را می‌سازد و آنچه در انتهای این فیلم با تماشاگر می‌ماند این است که جنگ و کشتار چهره و سمت و سوی برنده ندارد.
تماشای «نبرد فراموش شده» در نماوا
نوشته «نبرد فراموش شده»؛ جنگ چهره‌ی برنده ندارد اولین بار در بلاگ نماوا. پدیدار شد.
