مجله نماوا، ندا قوسی

قرنی که گذشت، دوران تکنولوژی و کامپیوتر و پیشرفت به حساب می‌آمد، اما در جریان گذرش خرابه‌ها و ویرانی‌های غریبی به جای گذاشته که سده‌ها بعد -آن هم شاید- بتوان به اوضاع قبل از آن بازگشت. قاعدتاً اکنون، عقلانی است که با این همه شکستن حد و مرزهای طبیعت و ویران کردنِ آن، بشر تلاش کند -تا دیرتر نشده- در عصر حاضر با تمام امکانات و توانایی به نجات خلقت بشتابد بلکه آرام آرام از ضرر و لطمه‌ای که بدان وارد کرده بکاهد و هرچند دور از تصور است ولی جهان را به نسل‌های آینده قابل استفاده‌تر تحویل دهد تا بلکه آن‌ها گیتی را با تمام جانداران ‌و موجوداتِ کوچک و بزرگِ آن به تساوی قسمت کنند.

ماجرای لطمات و آسیب‌های بشر به طبیعت، متاسفانه وسیع و بسیط است و در ارکان و اشکال گوناگون مشهود و نقدکردنی است؛ از رفتارِ مخرب انسان در گرم شدن کره‌ی زمین، تخریب محیط زیست (که این خود به اشکال و انواع روش‌های متفرعنانه و خودخواهانه‌ی آدمی اتفاق افتاده)، تا آلوده کردن آب‌ها، دریاها و اقیانوس‌ها، استفاده از انواع و اقسامِ اقلام پلاستیکی و دشمنان محیط زیست و همین‌طور ازمیان بردن موجودات دیگر به طُرق مختلف مثل شکار یا کشتار جانوران که حتی در مواردی باعث انقراض گونه‌هایی خاص شده و چه بسیار آسیب و ضرر دیگر که آگاهانه یا ناآگاهانه‌ از سوی انسان بر طبیعت وارد آمده.

در مستندی به نام «بازی عاج» که سال ۲۰۱۶ در نتفلیکس ارائه و پخش شده شاهد نمونه‌ی کوچک ولی قابل ذکری از تلاش همه‌جانبه‌ی عده‌ای برای نجات بخشی مظلوم و دوست‌داشتنی از طبیعت هستیم. (هر چند که هرآنچه در طبیعت است دوست‌داشتنی و خواستنی است.)

فیلم اثر مستندی است که مبسوط و مدلل ولی خوش‌ساخت و هیجان‌انگیز به دلایل و نهی شکار فیل‌های آفریقایی در آن اقلیمِ سبز و گرم می‌پردازد. ما در جریان فیلم بارها و بارها تصویرِ زنده‌ی فیل‌های عظیم‌الجثه و هیبت‌مند را می‌بینیم که فقط و فقط برای استفاده از عاج‌های گرانبهای‌شان قربانی شکارچیان و قاچاقچیانِ عاج می‌شوند.

عاجِ فیل به‌عنوان یکی از لوکس‌ترین تزئینات و نشانه‌ی تمول و ثروت و نماد طبقه‌ی والای اجتماعی در کشورهایی مثل چین به صورت زیورآلات و تزئینات مورد استفاده‌ قرار می‌گیرد، اما از آنجا که بعضی از مردمانِ بی‌مبالاتِ سرزمین پرجمعیت -که امروزه به واسطه‌ی همین کثرت نفوس از ثروتمندترین کشورها نیز به حساب می‌آید- خود گونه‌های مدنظر از فیل‌ها را ندارند (که اگر هم داشتند بی‌گمان می‌کشتند و نه تنها از عاجشان بلکه تمام اعضاء و جوارح آن را به عنوان منبع غذایی استفاده می‌کردند!) از این روی به هر شکل و وسیله‌ای موجبات ورود ماده‌ی خامِ گوهر گرانبهای موردعلاقه‌شان را به کشور خود فراهم کرده‌اند، درست است که داد و ستد عاج فیل فقط در حد محدود و معین در چین قانونی اعلام شده منتها در کنار هر بازار قانونی که محدودیت داشته باشد، متاسفانه بازار غیرقانونی هم به‌راه می‌افتد. (کاملا با این موضوع بنا به شرایط مملکت خودمان آشنا هستیم!)

مواجهه صریح با اوضاعی وخیم

در قسمت‌های آغازین فیلم، تماشاگر جابه‌جا با جسد فیل‌هایی که عاجشان کنده شده روبرو می‌شود که این مواجهه‌ی بی‌پرده اتفاقاً خیلی رُک و باصراحت، وخامت اوضاع و ناجوریِ شرایط این حیوانات را نمایش می‌دهد. و این واقعیت اخطار داده می‌شود که ادامه‌ی این رویه از شکار، احتمال انقراض این گونه را باعث خواهد شد. هم‌زمان ما انسان‌های زیادی را می‌بینیم که در مسیر مقابله با این کشتارِ منزجرکننده می‌کوشند، از بومی‌های آفریقایی، اروپایی، آمریکایی یا آسیایی و حتی خودِ چینی که اتفاقاً تلاش‌های جسورانه و شجاعانه‌ای را برای منع و توقف این رفتارهای طبیعت‌ستیزانه انجام می‌دهند. مثلاً فعالِ محیط زیستِ چینی که هیچ‌کجا به آسانی او را به عنوانِ حامیِ طبیعت نمی‌پذیرند و باورش ندارند که جای درستی ایستاده باشد درحالی‌که او برای نجات جان این جانوران، فداکاری‌ها و ازخودگذشتگیِ غیرقابل‌باوری از خود نشان می‌دهد و خطرات دهشتناکی را به جان می‌خرد.

آنجا در آفریقا فیل‌ها کشته می‌شوند تا پول اندکی نصیب شکارچیان‌شان شود و سودی بیشتر به قاچاقچیان و دلالان برسد و آن‌سوی دنیا در چین و هنگ‌کنگ کرورکرور دلار صرف زیورآلات و جواهراتی می‌شود که از عاج ساخته و پرداخته می‌شوند و این یعنی درآمد هنگفتی از تجارت این عضو با ارزشِ بزرگ‌ترین جاندارِ روی خشکی نصیب سوداگرانِ عاج می‌شود‌ و باز یعنی تا زمانی که عاج در سرزمینِ اژدهای سرخ قیمتی است در قاره‌ی سیاه این حیواناتِ زبان‌بسته و مخلوقات وزین باید قربانی شوند.

فیلم در نهایت به ما که نظاره‌گرِ از هستی ساقط شدن حیوانات درشتِ مهربان بوده‌ایم پیغام خوشایندی ارائه می‌دهد: با وجود هزینه‌ی بالایی که داشته اما به کمک کشورهای توانگر و با همیاری سازمان بین‌المللی‌ حفاظت از طبیعت (IUCN) حصارکشی طویل و دقیقی در مکان‌های زیست این جانوران صورت گرفته تا در منطقه‌ی امن‌تری به حیات طبیعیِ خود ادامه دهند که این خود باعث می‌شود دست شکارچیان به‌راحتی به این حیوانات نرسد و مهم‌تر از آن این‌که‌ با اهتمام و مساعیِ مُصلحان و خیراندیشان به خصوص در زمینه‌ی حیات وحش و کوشش اکثر کشورها -علی‌الخصوص کشورهای قدرقدرت- برای مراقبت از این بخش از طبیعت، تجارت عاج در هنگ‌کنگ و بسیاری دیگر از نواحی از نظر قانونی ممنوع شده و با فراز و نشیب‌های سخت و طولانی خوشبختانه خاتمه یافته.

این فیلمِ مستند، اثر مهم و قابل اعتنایی است چرا که جریان مهم، جدی و برجسته‌ای را در بخشی از جهان پی‌گیری و یادآوری می‌کند.‌ و اما در پایان‌بندیِ امیدوارکننده و دلگرم‌کننده‌ی این مستندِ دیدنی موضوع غریبی برایمان روشن و بولد می‌شود، این‌که در حال حاضر جهان درحالِ حرکت به سمتی است که هم‌زمان شقاوت و بی‌رحمی برخی افزون‌تر شده و در مقابل دل‌سوزی و عشق به طبیعت در طیفی دیگر بیشتر و بیشتر می‌شود، خرابی و ویرانی جهان برای گروهی علی‌السویه و عادی گشته ولیکن تلاش عده‌ای دیگر برای بازسازی و ترمیم آن روزبه‌روز اهمیت بیشتری می‌یابد؛ باشد که روزی -هر چه زودتر، در هر کجا و هر اقلیم و هر سرزمینی- قدرت جمعِ نیک‌اندیشِ دوم بچربد بر زورِ ناسالمِ دسته‌ی بداندیشِ اول.

تماشای «بازی عاج»‌ در نماوا

نوشته «بازی عاج»؛ مقابله با قاتلان فیل‌ها اولین بار در بلاگ نماوا. پدیدار شد.