مجله نماوا، مرسده مقیمی

حالا سینمای هند دیگر دو دهه را از سر گذرانده، دو دهه‌ای که بالیوود تغییرات گسترده‌ای کرده و درام‌های اجتماعی جای عاشقانه‌های پرزرق و برق را در دل مخاطب گرفته و کارخانه رویاسازی بالیوود هم به اهمیتِ سینما به مثابه آینه اجتماع و رسانه آگاهی‌بخش تن داده است. فیلم‌هایی که تماشایش برای مخاطبی که همچنان همان تصور کهنه را از بالیوود دارد می‌تواند کشف جهانی تازه و هیجان‌انگیز باشد.
آن‌چه در ادامه می‌خوانید معرفی بخشی از فیلم‌های مهمی است که در دو دهه گذشته به نوعی در این جریان تازه قرار می‌گیرند و در واقع مسیر موج نوی سینمای هند را در قلب بالیوود هموار کرده‌اند. شما می‌توانید این فیلم‌ها را در نماوا تماشا کنید.

１. خراج: روزی روزگاری در هند (باج) (Lagaan: Once Upon a Time in India)

محصول ۲۰۰۱ به کارگردانی آشوتوش گواریکر

در سال‌های ابتدایی هزاره تازه وقتی مخاطب هنوز برای دیدن عاشقانه‌های دهه نودی ذوق داشت و مثلث طلایی شاهرخ خان، سلمان خان و عامر خان را در قامت عاشق‌پیشه می‌پسندید و هنوز فیلم‌های متفاوت‌تر خارج از جریان اصلی سینما بود و کمتر ستاره‌ای با وجود مخاطب ثابت ریسک حضور در آن فیلم‌ها را می‌پذیرفت؛ عامر خان اولین ستاره‌ای بود که تن به بازی در فضایی متفاوت داد و از آن‌جا که او به تهیه‌کنندگی نیز اشتغال داشت نه تنها ترجیح داد از آثار دهه نودی‌اش فاصله بگیرد که خودش سرمایه‌گذاری کرد تا این فیلم‌ها ساخته شود. اولین تلاش او به همراه آشوتوش گواریکر نه تنها به شکست منجر نشد که پس از مدت‌ها برای هند نامزدی در اسکار را به ارمغان آورد. گواریکر که در فیلم پیشین‌اش هم با عامر خان کار کرده بود در دومین همکاری‌اش با او یک فیلم تاریخی ـ ورزشی ساخت که به خاطر موضوع‌اش که درباره دوران تسلط انگلیس بر هند بود و فضای بومی و متفاوت‌اش با سایر آثار هندی مورد توجه آکادمی اسکار قرار گرفت. «خراج» قطعا مهم‌ترین فیلم گواریکر است و البته آغازی بر مسیر متفاوت و تازه عامر خان. فیلمی که به رغم فضای متفاوت‌اش از عاشقانه‌های خوش رنگ و لعاب دهه نودی به علت حس میهن‌پرستی و جذابیت درام ورزشی‌اش که با موسیقی شنیدنی ای.آر.رحمن به اوج می‌رسید؛ مورد توجه عامه مردم نیز قرار گرفت.

２. زعفرانی رنگش کن (Rang De Basanti)

محصول ۲۰۰۶ به کارگردانی رامش اومپرکاش مهرا

مصمم بودن عامر خان در این مسیر مهم به عنوان یک ستاره نام‌دار سبب شد که او بیشترین سهم را در بهترین‌های سینمای هند در هزاره تازه داشته باشد و البته در همین لیست کوتاه ده تایی برترین‌های نماوا نیز کفه ترازویش حتی نسبت به ستاره‌های جریان تازه هم سنگینی کند. «زعفرانی رنگش کن» فیلم دوم مهرا که باز هم محتوایی میهن‌پرستانه دارد و روز استقلال هند هم به اکران عمومی در آمد؛ یکی دیگر از فیلم‌های تماشایی دهه اول هزاره تازه است. فیلمی که باز هم نمی‌توان نقش عامر خان را در تماشایی شدن‌اش ندیده گرفت؛ موسقی این فیلم هم مثل «خراج» به ای.آر.رحمن سپرده شد تا بیشتر به نظر برسد که مهرا تحت تاثیر اثر تحسین برانگیز گواریکر است. فیلمی که حتی خود گواریکر هم نتوانست هیچ‌گاه شبیه‌اش را بسازد، اما فیلم مهرا حتی در بخش‌های از «خراج» هم دیدنی‌تر بود اما نتوانست در جامعه جهانی به توفیق آن دست پیدا کند.

３. ستاره‌های روی زمین (Taare Zameen Par)

محصول ۲۰۰۷ به کارگردانی عامر خان

عامر خان پس از فیلم فوق، اولین فیلم خود را در مقام کارگردان جلوی دوربین برد که در این فیلم گرچه نقشی مهم و محوری ایفا می‌کرد، اما بازیگر نقش اصلی، کودکی خردسال بود که همان سال جایزه بهترین بازیگر را از آن خود کرد. عامر خان در «ستاره‌های روی زمین» به رابطه معلم و شاگردی می‌پردازد که خانواده‌اش امیدی به هوش او ندارند و از دردسرهایش آن‌قدر خسته شده‌اند که او را به مدرسه‌ای شبانه‌روزی می‌سپارند اما او می‌تواند استعداد واقعی این بچه را پیدا کند. «ستاره‌های روی زمین» با این‌که اولین فیلم عامر خان به عنوان کارگردان است؛ علاوه بر موفقیت در خود هند و جشنواره‌های داخلی توانست به فهرست اولیه بهترین فیلم خارجی زبان اسکار نیز راه یابد، اما سرآخر از فهرست کوتاه نهایی باز ماند.

４. بدو میلکا بدو (بدو میلکها بدو) (Bhaag Milkha Bhaag)

محصول ۲۰۱۳ به کارگردانی راکش اوپرکاش مهرا

مهرا دهه دوم هزاره جدید را نیز با فیلمی تماشایی و درگیرکننده آغاز کرد. زمانی که هنوز مثل حالا فیلم‌های بیوگرافی زیاد در هند رواج نداشت و ساختن زندگی یک قهرمان زنده و بسیار محبوب با زندگی پر فراز و نشیب هم کار ساده‌ای به نظر نمی‌رسید؛ مهرا توانست با انتخاب یک بازیگر متفاوت که خودش کارگردان مهمی بود، قهرمان واقعی مردم را بسیار ملموس بر پرده تصویر کند و البته که در تمام مراحل ساخت فیلم نیز با میلکا سینگ اسطوره‌ای و خانواده‌اش در ارتباط بود. آن‌قدر همه چیز در «بدو میلکا بدو» سر جایش قرار گرفته بود که علی‌رغم زمان طولانی فیلم و با این‌که قصه برای مردم از پیش مشخص بود به فروشی خیره‌کننده دست یافت و فرهان اختر ستاره فیلم مهم‌ترین جوایز بازیگری سال را در رقابت با ستاره‌هایی بسیار پرطرفدار، بی‌چون و چرا بُرد.

５. بزرگراه (Highway)

محصول ۲۰۱۴ به کارگردانی امتیاز علی

در دهه دوم هزاره جدید گرچه کم‌کم با توجه به اقبال گسترده به سینمای متفاوت هند، ستاره‌ها نیز جذب این نوع فیلم‌ها شدند و تعداد فیلم‌هایی که با محوریت مسائل و مشکلات اجتماعی که الزاما بنا نبود عاشقانه باشند و حتی گاهی بسیار تلخ و تیره بودند، رخ‌نمایی کرد؛ هیچ سالی اما مثل سال ۲۰۱۴ پر نبود از فیلم‌هایی با محوریت تجاوز و ظلم به زنان! آمار بالای تجاوز و آن تجاوز گروهی مرگبار که توجه همه رسانه‌ها در سراسر دنیا را به این موضوع وا داشت؛ فیلمسازان هندی را مصمم کرد تا به وسیله سینما درباره این معضل مهم و دهشتناک با مردم حرف بزنند و در کنش‌های مدنی شکل‌گرفته در سراسر هند نیز سهیم باشند. «بزرگراه» ساخته امتیاز علی یکی از بهترین نمونه‌های آن سال درباره این موضوع متهلب که با چاشنی هیجان‌انگیز و عاشقانه‌اش توانست مخاطب انبوهی را هم با خود همراه کند و کمی از آن فضای تلخ و تیره را هم به وسلیه عشق تلطیف کند.

６. پیکو (Piku)

محصول ۲۰۱۵ به کارگردانی شوجیت سرکار

شوجیت سرکار فیلمساز متفاوت بنگالی که در بالیوود فعال بود در این سال بهترین فیلم‌اش را روانه اکران کرد. فیلمی کمدی ـ درام که لحن‌اش را گم نمی‌کند و موفق می‌شود با مثلث توانمند آمیتاب باچان، دیپیکا پادوکن و عرفان خان از قصه‌ای به ظاهر ساده و به شدت معمولی فیلمی دیدنی درباره رابطه دختری مستقل با پدر مسن عجیب و غریب‌اش بسازد. فیلمی که تک تک عوامل جلو و پشت دوربین در آن کارشان را به نحو احسن انجام داده‌اند و در فصل جوایز هندوستان هم سربلند بودند.

７. ملودی کور (Andhadhun)

محصول ۲۰۱۸ به کارگردانی شریرم راگاوان

همه از شریرم راگاوان انتظار فیلمی خوب داشتند؛ او در سال‌هایی که سینمای متفاوت هند تا این اندازه شکوفا نشده و روایج نیافته بود هم تلاش کرده بود فیلم‌های متفاوتی بسازد؛ حالا که دیگر در اواخر دهه مخاطب کاملا با سینمای تازه خو گرفته و با آن ارتباط برقرار می‌کند و اتفاقا برای تماشای فیلم‌هایی از این دست آماده است. راگاوان اما بسیار فراتر از انتظار ظاهر شد و حالا که دست‌اش باز بود تا آن‌چه را می‌خواهد بسازد، یکی از بهترین فیلم‌های دهه و البته قطعا بهترین فیلم کارنامه خودش را ساخت. فیلمی که شاید به دلیل این‌که چندان فضای هندی ندارد و بیشتر تحت تاثیر سینمای غرب است به هیچ فستیوال جهانی ارسال نشد تا موفقیت‌های از شماره خارج‌اش فقط محدود شود به داخل هند اما قطعا فیلمی نیست که حالا حالاها فراموش شود و نقطه عطفی در این دهه و البته جریان تازه به حساب می‌آید.

８. راضی (Raazi)

محصول ۲۰۱۸ به کارگردانی مگنا گلزار

این فیلم به نسبت فیلم اول مگنا گلزار فیلم عامه‌پسندتری است. گلزار که در فیلم اول‌‌اش به سراغ یک پرونده لاینحل جنایی رفته بود، این‌جا تمرکزش را بر قصه‌ای میهن‌پرستانه گذاشته که محور آن نیز یک زن است؛ هم حس میهن‌دوستی و هم فضای فمینیستی فیلم که این روزها طرفداران زیادی دارد؛ سبب شد فیلم به خوبی دیده شود. فیلمی که آن‌قدر در ترسیم حس میهن‌پرستی درست و دقیق عمل می‌کند که حتی مخاطب غیرهندی را هم می‌تواند تا انتها با خود همراه کند؛ در واقع «راضی» فیلمی صرفا زنانه و احساسی از یک کارگردان زن نیست که به عکس تریلری جاسوسی و جذاب و خوش ساخت است که مخاطب را با هیجان پای کار می‌نشاند.

９. عکس (Photograph)

محصول ۲۰۱۹ به کارگردانی ریتش باترا

قطعا برای شیفتگان «ظرف ناهار» که یکی از فیلم‌های پیشروی همین موج نوی سینمای هند است؛ «عکس» در رده پایین‌تری قرار می‌گیرد. ریتش باترا اما پس از موفقیت فیلم اول‌اش راهی غرب شد و فیلم‌های بعدی را در آن اتمسفر ساخت و وقتی پس از شش سال دوباره دوربین‌اش را در هند کاشت شاید خیلی‌ها گمان می‌کردند او دیگر توانایی روایت قصه‌ای هندی و البته مینیمال مثل «ظرف ناهار» را نخواهد داشت، اما باترا در «عکس» هم مطابق فیلم اول‌اش یک عشق عجیب و نامتعارف را پی گرفت که در عین هندی بودن کاملا روایتی مینیمال‌گونه داشت. فیلمی که دوست‌داران موج نوی سینمای هند حتی اگر بخواهند هم نمی‌توانند به آن بی‌تفاوت باشند.

１０. سیلی (Thappad)

محصول ۲۰۲۰ به کارگردانی آنوباو سینها

«سیلی» از آن دسته فیلم‌های عجیب و غریب فمینیستی است. آنوباو سینها که از نیمه دهه دوم و با رایج شدن سینمای متفاوت هند به کلی رویه فیلمسازی‌اش را تغییر داد و انگار جرئت کرد آن‌چه را تا پیش از آن شهامت ساختن‌اش را نداشت، جلوی دوربین ببرد؛ بعد از دو فیلم مهم «کشور» و «ماده ۱۵» سراغ فیلمی رفت که قصه از هم پاشیدن یک زندگی بر سر یک سیلی به دلیل عصبانیتی آنی را روایت می‌کرد! موضوعی که حتی برای خیلی از زنان مسئله مهمی نبود و قابل گذشت می‌نمود اما شخصیت اصلی فیلم که آن را تاپسی پانو از بهترین ستاره‌های معاصر هند ایفا می‌کرد؛ چنین تصوری نداشت و آن سیلی را برای تمام شدن یک زندگی و از بین رفتن عشق و احترام کافی می‌دید. چالشی که فیلم نه تنها مردان بلکه حتی زنان را به آن دعوت کرد، «سیلی» را به فیلمی مهم و قابل بحث بدل می‌کند که فارغ از محتوا کارگردانی سینها و بازی پانو از نقاط قوت غیرقابل چشم‌پوشی‌اش هستند.

تکمله: یکی از مهم‌ترین فیلم‌هایی که می‌توانست به دلیل مضمون و پرداخت دیدنی‌اش به مسئله کلاه‌برداری با دین در این فهرست جا بگیرد اما به دلیل نزدیکی‌اش به سینمای عامه‌پسند هند و فاصله داشتن با جریان نویی که از آن سخن رفت در نهایت از این فهرست کوتاه حذف شد، «پی‌کی» (PK) به کارگردانی راج‌کومار هیرانی است که باز هم بار اصلی تهیه، تولید و اجرای فیلم بر دوش ستاره‌اش عامر خان است.

نوشته ۱۰ فیلم برتر سینمای هند در نماوا / جریان تازه اولین بار در بلاگ نماوا. پدیدار شد.