مجله نماوا، علیرضا نراقی

مناظر چشم نواز غرب وحشی با بافت نوری درخشان و مسحورکننده در مزارعی ساکت و باشکوه که گاه با بادی رازآمیز که ره‌‌آوردی از ناکجاست می‌رقصند، در همان ابتدا تماشاگر «هنری‌‌ پیر» را میخکوب می‌‌کند. وقتی مرد سالخورده و نحیف با پسر ناپخته‌‌اش که در آستانه بلوغ قرار دارد در این بافت درخشان و چشم‌‌نواز معرفی می‌‌شوند خود به خود درام شکل گرفته است. مرد در ظاهر آسیب‌‌پذیر یعنی هنری با بازی بلیک نلسون سعی می‌‌کند که با سختگیری و کنترل، فرزندش را قوی و از خطر دور نگه دارد، اما در عین حال رازی که پوشانده است خبر از گذشته‌‌ای متفاوت از زیست امروزش می‌‌دهد؛ البته نمی‌‌توان انکار کرد که بخشی از حدس این راز به ژانر فیلم (وسترن) و فضاسازی فیلمساز بازمی‌‌گردد نه زمینه چینی‌‌های شفاف داستانی. وقتی هنری در اطراف مزرعه خود مردی زخمی را پیدا می‌‌کند و به او در خانه خود پناه می‌‌دهد در شکلی از بازجویی بدبینانه اما در عین حال به قصد حمایت سعی می‌‌کند علت موقعیت مرد را که توسط گروهی تحت تعقیب است پیدا کند و وقتی بی‌‌پناهی و حسی از معصومیت را از مرد درک می‌‌کند تنها و تا پای جان از او در برابر تبهکارانی که در لباس کلانتر و همراهانش می‌‌خواهند مرد را به قتل برسانند حمایت می‌‌کند. مناظر وسیع و بی‌انتها، مردی تنها با گذشته‌‌ای رازآمیز و خشن، مقاومت و جنگیدن تا پای جان بر سر اخلاق و وفاداری؛ حال مصالح اصلی یک وسترن آماده است. تنها چیزی که در سراسر فیلم وجود ندارد زنی است که به داستان پیچشی احساسی دهد. در «هنری پیر» خبری از عشق و احساسات‌گرایی نیست، این فیلم مطلقاً مردانه است.

یک وسترن مستقل

فیلم «هنری پیر» ساخته پوتسی پونسیرولی با ریشه‌‌ها و عناصر اصلی انتزاع شده وسترن کار می‌‌کند. هم نوعی بازگشت و هم نوعی دگردیسی در ژانری که اساساً با خلاصگی ممزوج نیست. پونسیرولی که خود نویسنده فیلمنامه اثر است داستانی ساده و خطی را با شخصیت‌‌هایی محدود شکل داده است. فیلم در عین گرایش به عناصر اصیل وسترن دارای تازگی، تجربه‌‌گرایی و استقلال در پرورش و اجرای ایده است. موقعیت مردانه نمادین شده وسترن، در فیلم جاری است، اما آنچه تازگی و تفاوت فیلم است مینیمالیسمی است که در این ساختار جاری شده است. فشرده‌‌سازی داستان و تقلیل آن به عناصر اصلی ژانر با کم‌گویی و سکوتی مداوم و جاری در هر موقعیت، همراه با طمأنینه‌‌ در خلق و پیش‌برد روایت اثر را به نوعی رازآلودگی زیباشناختی رسانده است که خود در چرخشی خلاق و پخته به فضای بکر وسترن و جداافتادگی و انزوای درونی آشنای قهرمان سینمای وسترن باز می‌‌گردد. این مینیمالیسم در نهایت منتهی شده است به تقویت و برجسته‌‌سازی همان عناصر اصلی وسترن، همان مناظر و تنهایی و مقاومت.

«هنری پیر» نوعی ادای دین معاصر و مستقل است به سینمای وسترن. بازتعریفی از الگوهای کهن داستان‌گویی در ساختار و ساز و کار عناصر مدرن روایت و تصویرسازی.

خون به پا می‌‌شود

همانطور که پیش‌تر اشاره شد از دیگر عناصر با طراوت و به روز شده فیلم که جایگاهی برجسته و لذت آفرین در «هنری پیر» دارد تصاویر آن است. اما باید به این عنصر و ظرایف آن بیشتر نگاه کرد. فیلم به نوعی آزمون تعریف داستانی ساده در بستر پیچیده تصویری است. با اینکه در خصوص جغرافیا کمتر کلامی در فیلم می‌‌شنویم اما بیش و پیش از هر چیز قهرمان فیلم تصاویر و جغرافیایی است که درام در بافت آن رخ می‌‌دهد. تمهیدات رنگی و نوری با فیلترهای متعدد، استفاده از تاریکی و مه گرفتگی مداوم و همچنین بهره‌‌گیری از لنزهای آنامورفیک برای نمایش خلوت آدم‌‌ها- حتی در نماهای بسته- و ایجاد ترس و ناامنی در زمینه طبیعی زیست شخصیت‌‌ها به فیلم فضایی داده است که بخش مهمی از بافت روایی فیلم شده، عناصری که خود دراماتیزه شده‌‌اند و اغلب ارتباطی روایی و معنایی با داستان شخصیت‌‌ اصلی فیلم دارند. درست است که در نهایت خشونت و مقاومت از عناصر اصلی درام هستند و نقطه عطف فیلم را به وجود می‌‌آورند، اما همان وجه حماسی آشنای وسترن علاوه بر مبارزه‌‌ای جانانه توسط قهرمان، مدیون این بافت تصویری است که حاصل کارگردانی پوتسی پونسیرولی و ظرایف کاری فیلمبردارش جان ماتیسیاک است.

هنری در وسعت طبیعت وحشی همچون خانه‌‌ای امن قدم بر می‌‌دارد، با وجود فیزیک کوچک خود با اعتماد به نفس و تسلط حرکت می‌‌کند و همین زمینه چینی ما را برای رویارویی با بخش نهفته شخصیت او آماده می‌‌سازد و وقتی که سرانجام خون به پا می‌‌شود دیگر چیزی جلودار او نیست. او که در گذشته یک کابوی و تیراندازی متبحر بوده است توانایی و قدرت خود را در مبارزه در یک جنگ تمام عیار و خشن به نمایش می‌‌گذارد و اینجاست که قهرمان نقاب از رخ برمی‌‌دارد و چهره اصلی خود را افشا می‌‌سازد چهره‌‌ای که گویی دیروز خود را در امروز مرد قربانی می‌‌بیند. او درست مثل قهرمان‌‌های مثال زدنی وسترن پس از بازنشستگی به مبارزه‌‌ای حیثیتی و اخلاق‌‌گرا پا می‌‌گذارد تا از خانواده، شرافت و آزادگی خود دفاع کند.

«هنری پیر» علاوه بر دریافت جایزه بهترین فیلم و بازیگر مرد از جشنواره فیلم وسترن آلمریا، نامزد بهترین فیلم جشنواره ونیز ۲۰۲۱ بود که این خود نشان دهنده آن است که علاوه بر موفقیت در بازآفرینی جذاب عناصر اصیل سینمای وسترن، نگاه و رویکرد مدرن فیلمساز به همان عناصر نیز پوشیده نمانده است؛ فیلمی وسترن که به عنوان یکی از بهترین‌‌های سینمای مستقل آمریکا در سال ۲۰۲۱ شناخته شد.

تماشای «هنری پیر» در نماوا

نوشته «هنری پیر» / سفر به ریشه‌‌های وسترن اولین بار در بلاگ نماوا. پدیدار شد.