مجله نماوا، فریبا اشوئی

«آنچه جوزیا دید» به کارگردانی وینسنت گراشاو را می‌توان یک درامای سینمایی ترکیبی ترسناک-تریلر (horror- Thriller) توصیف کرد. ترسناک به دلیل این که از عناصر ماوراء الطبیعه‌ای مثل روح، خرافات، افسانه و گناه که همواره موضوعات رعب‌آور و در عین حال جذابی برای مخاطب بوده‌اند، برای دراماتیزه کردن درام بهره برده است، و تریلر چون طی جریان درام، مخاطب همواره دچار دلهره‌ای دائم از آن چیزی است که قرار است اتفاق بیافتد. نگرانی و اضطراب از ادامه ماجرا و سرنوشت شخصیت‌ها، همواره عنصر مهم و چالشی تریلرسازهای مهم سینما (همچون تارانتینو) بوده است و «آنچه جوزیا دید» نیز از این قاعده مستثنی نیست. به طوری که فیلم در یک سوم پایانی، کاملا به یک تریلر قابل قبول، بدل می‌شود. همچنین در تریلرهای خوب، ما عمدتا با یک شخصیت منفعل و منزوی روبرو هستیم. شخصیتی که سرنوشت فیلم در پایان با برون‌ریزی و طغیان شخصیتی او تعریف می‌شود. تامی پسر کوچک خانواده گراهام نیز در واقع همان شخصیت منزوی است که اسیر روح شیطانی پدرش می‌شود و پایان تلخ فیلم با طغیان روح به ظاهر مهجور اما زخمی او، رقم می‌خورد‌. فیلم در دو لایه بیرونی و درونی (زیرین) طراحی و روایت می‌شود. لایه بیرونی یا همان پی‌رنگ اصلی فیلم، طرحی ساده و کسالت‌بار از خانواده گراهام را تعقیب می‌کند. اما لایه زیرین، همان لایه مرکب و پیچیده درام است که خود مجموعه‌ای از زیرلایه‌ها و پی‌رنگ‌های متعدد با سویه‌های مختلف انتقادی، اجتماعی، روانشناسی و تربیتی است.

همه چیز از خرید یک مزرعه متروکه در شهری دور افتاده در ایالت تگزاس کلید می‌خورد. یک شرکت نسبتا بزرگ تجاری- نفتی برای توسعه زیر ساخت‌های اجرایی‌اش، نیازمند زمین است و خرید مزرعه جوزیا گراهام می‌تواند به این اتفاق و تصمیم کمک کند. اما در این میان کلانتر، پرده از رازها و پیچیدگی‌های مزرعه گراهام و سرنوشت تلخ صاحبانش بر می‌دارد. پی‌ریزی درام از همین اتفاق پیچیده و چندوجهی آغاز می‌شود. همسر گراهام نمونه کاملی از یک بانوی مسیحی بوده که به روایت محلی‌ها، خدایش او را با ازدواج با جوزیا امتحان کرده است. او ابتدا ناپدید و بعد به‌طور ناگهانی جنازه‌اش در حالی که خودکشی کرده، پیدا می‌شود و…

فیلم در چهار اپیزود، روایتش را به تصویر می‌کشد. چهار اپیزودی که سه اپیزود آن، ریتم کُندتر و آرامتری دارد. البته که انتخاب این ریتم هم تعمدی بوده و در راستای دستیابی بیشتر به هدف انتقال معنا و آشنایی مخاطب با روح سرد و بیمار گونه اعضای پراکنده شده خانواده گراهام است. طراحی صحنه به سبک گوتیک همراه با انتخاب رنگ‌های سرد با تمرکز بیشتر بر کادرهای بسته برای درک بیشتر وعمیق‌تری از جزئیات و دریافت روح قالب بر داستان هم از جمله ترفندهای مهارتی و کاربردی گروه کارگردانی و هنری پروژه برای دستیابی بیشتر به این هدف است.

در اپیزود اول فیلم، ما با حال و هوای شهر متروک و کم‌جمعیتی در تگزاس و مزرعه گراهام در جاده ویلو آشنا می‌شویم. تامی (توماس) کوچکترین عضو خانواده با پدر دائم المستش جوزیا (رابرت پاتریک) در این مزرعه زندگی می‌کند. پدر بی‌دین و پسر دین‌دار است و پدر، همواره پسرش را به‌واسطه ایمانش و نزدیکی شخصیتش به مادر، مورد تمسخر قرار می‌دهد. ایمان پسر نقطه قوتی است که با طراحی و پرداخت ماهرانه نویسنده، تبدیل به نقطه ضعف و اضمحلال شخصیت تامی می‌شود. رابرت دیلتز نویسنده فیلمنامه با تبحر و تسلطی جامع در این اپیزود و دو اپیزود بعدی دست به کالبد شکافی عظیم در شخصیت‌های قصه‌اش می‌زند. او همچنین برای یک‌پارچه‌گی درام و حصول یک پایان شوک‌آور، عناصر کلیدی مهمی را به کار می‌گیرد و آرام آرام آن‌ها را در لایه‌های مختلف اپیزودها جای‌گیر و کدسازی می‌کند. به‌عنوان مثال عناصری چون مذهب که از همان آغاز با معرفی مریم همسر متوفای جوزیا و معرفی شخصیت مذهبی او و عاقبت تلخش بر کلیت جهان فیلم سایه می‌اندازد (انتخاب اسامی مذهبی برای شخصیت‌های اصلی)، و در ادامه نیز ما شاهد خرده روایت‌هایی درباره خرافات، انحرافات اخلاقی، یهودی ستیزی، اعتیاد، آدم‌ربایی و انتقادهای سیاسی هستیم که در لایه لایه اپیزودهای مربوط به معرفی تامی، ایلای و مری دو قلوهای فراری خانواده گراهام، جای داده شده‌اند. مهم‌ترین نقب دینی فیلم در واقع همین غلبه روح شیطانی پدر بر پسر دین‌دارش است. نقبی که درام منحصرا با آن، به تلخی بی‌پایان قصه و آدم‌هایش خاتمه می‌دهد.

در پایان باید گفت «آنچه جوزیا دید» شاید فیلم کاملی در حوزه ترکیبی ترس و هیجان (Thriller-horror) نباشد، اما یقینا فیلم صاحب اندیشه‌ای است. فیلمی که توانسته در لابه‌لای قصه رازآلودش، معایب و چالش‌های مهم و استراتژیک اخلاقی، تربیتی، مذهبی و عقیدتی وقت جامعه را با زبان سینما به نمایش درآورد و مُصلحان جامعه را به تامل عمیق و تدبیر موثر درباره این حوزه‌های زیرساختی جامعه، دعوت کند.

تماشای «آنچه جوزیا دید» در نماوا

نوشته «آنچه جوزیا دید»؛ نگرانی و اضطراب از سرنوشت شخصیت‌ها اولین بار در بلاگ نماوا. پدیدار شد.