مجله نماوا، رضا صائمی

اگر وحشت در سینما را فراتر از فرم متعارف ژانری آن دوست دارید که احساس ترس در آن نه زائیده تکنیک و مولفه‌های ژانری که برساخته از سنت‌ها و رسوم و موقعیت‌های ایدئولوژیک است از تماشای فیلم «مدیوم» لذت خواهید برد. فیلمی از سینمای آسیای شرقی محصول مشترک تایلند، کره جنوبی و انگلستان است که البته در تایلند فیلمبرداری شده و از خرده فرهنگ‌های آنجا برآمده است. فیلمی از بانجونگ پیسانتاکان که آثار ترسناک دیگری هم در کارنامه خوددارد. گرچه «مدیوم» را می توان عقیده محور با سویه‌های فلکوریک و مردم شناسانه دانست که در بستر ژانر وحشت روایت می‌شود، اما در عین حال فیلمی شخصیت محور هم است درباره زنی میانسال با نام نیم که سال‌هاست به عنوان شِمِن (معادل جن‌گیر خودمان) فعالیت می‌کند و تجربیاتش را با یک گروه مستندساز به اشتراک می‌گذارد.

در واقع با یک فیلم هیبریت و دورگه مواجه هستیم که سویه‌های داستانی و مستند آن در هم تنیده و آمیخته است و اساسا روندی مستندوار دارد چنانکه می توان آن را یک مستند داستانی هم دانست. نیم در روستایی در تایلند زندگی می کند و یک خواهر دارد که خواهرش دختری به نام مین دارد . نیم عقیده دارد که مدت هاست با روحی باستانی و نیکوکار به نام بایان در ارتباط است و رونق زندگی‌اش را مدیون اوست. در مراسمی در یک معبد رفتارهای عجیبی از مین، خواهرزاده شخصیت اصلی سر می‌زند و وی با شخصی مشاجره می‌کند که بسیاری معتقدند به دلیل مصرف زیاد الکل است، اما این رفتارها کم‌کم جدی‌تر شده و افزایش پیدا می‌کند تا جایی که وی از کارش اخراج می‌شود.

نیم اعتقاد دارد که وی به تسخیر روحی در آمده اما خواهرش و خانواده دختر با وی مخالفند و یا به عقیده‌شان وی پذیرای روحی مهربان است که فقط شاید برای مدت کمی شیطنت کرده باشد، اما در ادامه متوجه می‌شوند شاید روحی که دخترشان پذیرایش شده چندان هم مثل بایان نیکوکار و خوب نباشد.

فارغ از المان‌های هولناکی که در دل سنت‌ها و تفکرات وآیین‌های بومی در این قصه می‌توان ردیابی کرد، فضا و جغرافیا و بافت محیطی قصه نیز بر ترسناک شدن فیلم می‌افزاید. به عبارت دیگر فضای جنگلی، محیط‌های خلوت روستاگونه، حرکت بی‌صدای آدم‌ها در خانه‌های کوچک و مِه را باید از عناصر مهم ایجاد ترس در مدیوم دانست. از حرکات ناگهانی دوربین به سمت یک موجود خاص برای همراه شدن مخاطب با ترس شخصیت تا ایجاد پیوندی عمیق بین بسیاری از باورهای محلی مکانی به‌خصوص دست به دست هم می‌دهند تا داستانی ترسناک در مدیوم شکل بگیرد.

همین التهاب و ریتم تندی که درروایت قصه وجود دارد مخاطب را درگیر قصه کرده و از تماشای آن خسته نمی‌کند. بازی بازیگران هم آنقدر باورپذیر است که مخاطب را دچار شک و تردید می‌کنند که آیا آنها واقعا بازیگرند یا از اهالی واقعی همان روستا که جلوی دوربین قرار گرفته‌اند! همه این ویژگی‌ها کمک کرده تا «مدیوم» از تعلیق هیجان‌انگیزی برای روایت بهره ببرد ودر نهایت مخاطب را با خود همراه کند به طوری که فیلم در گیشه سینماها به موفقیت تجاری قابل توجهی دست یافت و عنوان ششمین فیلم پرفروش سینمای کره جنوبی در سال ۲۰۲۱ را به خود اختصاص داد. این فیلم همچنین مورد توجه منتقدان زیادی قرار گرفت و در جشنواره‌های مختلف افتخارات متعددی را بدست آورد که از میان آنها می‌توان به کسب یک جایزه در جشنواره بین‌المللی فیلم‌های فوق‌العاده بوچئون ۲۰۲۱ اشاره کرد. ضمن اینکه فیلم «مدیوم» به عنوان نماینده سینمای تایلند در بخش بهترین فیلم بین‌المللی نود و چهارمین دوره جوایز اسکار انتخاب شد.

فارغ از وجوه دراماتیک یا سرگرم‌کننده فیلم، «مدیوم» از حیث مردم‌شناسی و خوانش‌های جامعه‌شناسانه هم قابل توجه است که می‌تواند به منزله یک منبع تصویری شناختی به فهم لایه‌های زیرین فرهنگ و باورهای دینی در آسیای جنوب شرقی و به ویژه تایلند کمک کند. فیلم «مدیوم»، در واقع داستان یک منطقه کوچک در تایلند است که تحت‌تاثیر میراثِ راهب یکی از فرقه‌های قدیمی به نام شمنسیم هستند. این میراث، زن جوانی از خانواده‌های این منطقه را تسخیر می‌کند، اما به تدریج جنبه‌های سیاه این فرقه خودش را نشان می‌دهد و به همه ثابت می‌کند که این میراث الهی و مقدس نیست بلکه چیزی شیطانی و بسیار شرور است. در واقع نیم بر این باور است که خدای «بایان» زنان خانواده آن‌ها را به شکل مورثی تسخیر کرده است و آنان باید جواب ندای او را با تبدیل شدن به الهه شمن بدهند. به زعم وی زنانی که به «بایان» پشت کرده‌اند، به نفرین او دچار شده و عواقب بدی در انتظار آن‌ها خواهد بود. به عبارت دیگر در اینجا با نگاهی انتقادانه به میراث فرهنگی و مذهبی شمنیسم‌ها پرداخته شده و از این حیث به فیلمی مثل «عروس آتش» خسرو سینایی که نقد تعصبات قبیله‌ای در خرده فرهنگ‌های جنوب را دستمایه درام خود قرار داد شباهت‌هایی دارد. «مدیوم» نه مدعی روایتی نوآورانه در خلق موقعیت ترس است و نه از کلیشه‌های هالیوودی ژانر وحشت تقلید می‌کند. بلکه ترس را در بازنمایی مردم شناختی آن صورت‌بندی کرده و به تصویر می‌کشد. لحن واقع گرایانه و رئالیستی فیلم، ترس را در اینجا نه به مثابه امری فانتزی که به عنوان یک واقعیت برساخته از تجربه زیسته مردم بومی در تارو پود خود نهادینه می‌کند و در نهایت یک فیلم وحشت متفاوت خلق می‌شود

تماشای «مدیوم» در نماوا

نوشته «مدیوم»؛ فراتر از کلیشه‌های مرسوم ژانر وحشت اولین بار در بلاگ نماوا. پدیدار شد.