مجله نماوا، علیرضا نراقی

سریال سه قسمتی گناهان مادر ما یک مستند نفس‌گیر و پیچیده از نتفلیکس است که هیجانی متأثر کننده و جاذبه‌ای ترسناک را به همراه دارد. به طور کلی مستندهای جنایی این هیجان و ترس و تأثر و جاذبه را به طور همزمان دارند و گیرایی و محبوبیت آنها نیز به همین خاصیت باز می‌گردد. از یک سو با یک داستان جنایی طرفیم که پیچیدگی‌ها و هیجانات یک رمان یا فیلم جنایی را همراه دارد و از سوی دیگر واقعی بودن ماجرا نیز باعث نوعی ترس مضاعف و تأثر افزون می‌شود.

«جنایات مادر ما» درباره لوری والو مادری است که وقتی فرزندانش ناپدید می‌شوند، خود نیز پنهان می‌شود و همچنین پس از پیدا شدن علت و مکان ناپدید شدن فرزندانش را که آخرین بار کنار او بوده‌اند را پنهان می‌کند. او متهم به سلسله‌ای از جنایات خانوادگی است که تصاویر مستند سریال از آنها بهت آور و میخکوب کننده است. لوری که زنی مؤمن به کلیسای قدیسان آخرالزمان یا همان کلیسای مورمون‌ها است، شیفته افکار و شخصیت مردی به نام چاد دیبل می‌شود، نویسنده‌ای که خود آثارش را منتشر می‌کند و باورهای آخرالزمانی تندروانه دارد؛ باورهایی که حتی از سوی خود مورمون‌هایی که در فیلم حضور دارند انحرافی توصیف می‌شود. چاد و لوری دچار این تصورند که می‌توانند روح آدم‌ها را فراتر از جسمشان شناسایی کنند، به همین علت انسان‌هایی که در برابر آنها قرار می‌گیرند و مانعشان می‌شوند را صاحب روحی شیطانی می‌دانند و آنها را زامبی خطاب می‌کنند. اینجا نیز منافع فردی، تناقضات و اختلال‌های روانی و رسالت‌های مذهبی بهم آمیخته و مسبب رخدادهایی خون‌بار می‌شود. زامبی‌ها تا کشته نشوند روحشان آزاد نخواهد شد و امکان رستگاری اهالی زمین جز از طریق مرگ «زامبی‌ها» میسر نمی‌شود. این باور فراتر از عقل و خطرناک تنها بخشی از ماجرای مستند «گناهان مادر ما» است. سریال ابعاد دیگری از انگیزه‌ها و راه‌های منتهی به این قتل‌ها را نیز نشان می‌دهد که ریشه-هایی عمیق‌تر از این باور دارند و برای مثال شامل انگیزه‌هایی روانشناختی و مالی می‌شوند. اینجا آنچه بسیار جالب است همنشینی یک باور ماورایی با انگیزه‌های کاملاً مادی است، اختلاط رویکردی مبتنی بر موعودگرایی و تفکر نجات با نوعی خشونت کور و خونسرد برآمده از روانی رنجور. همین همنشینی‌هاست که هراس و جاذبه روایت «گناهان مادر ما» را افزون می‌سازد.

جنایت از آنچه فکر می‌کنید به شما نزدیک‌تر است

«گناهان مادر ما» ساخته‌ای از اسکای بورگمن است. بورگمن مستندسازی است که تخصص او ساختن مستندهای جنایی است. او با رویکردی تحقیقی در کنار مصاحبه با خانواده‌ها و افراد درگیر پرونده، خبرنگارانی که رخداد را پوشش داده‌اند، حتی مأموران و نمایش اسناد پلیس و دادگاه، یک روایت ترکیبی جامع به وجود می‌آورد که هم به فرم اثر شکلی متنوع می‌بخشد و هم ابعاد متفاوت و چندگانه موضوع را روشن می‌سازد. این گونه از مستند تحقیقی، جنایی و معمایی که بسیار هیجان‌انگیز و پر التهاب است این روزها در قالب پادکست‌ها، کتاب‌ها و فیلم‌های مستند بسیار طرفدار پیدا کرده است و به نوعی شکل نوینی از گسترش پر جاذبه ژانر جنایی در هنرهای نمایشی و ادبیات محسوب می‌شود. انسان‌هایی که اغلب با داستان‌های خیالی و غیر واقعی سرگرم شده‌اند، با روایت‌های واقعی غریب بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند و به هیجان می‌آیند. نکته تکان دهنده ماجرا در گونه مستند جنایی این است که چقدر این داستان‌های مخوف به ما نزدیک‌اند؛ چقدر ساده است که آنچه دور از زندگی واقعی تصور می‌شود، واقعیت داشته باشد و انسان‌هایی معمولی به جنایتکارانی نامعمول و دور از ذهن تبدیل شوند. در همین سریال «گناهان مادر ما» ما با زنی شیرین و دوست داشتنی روبرو هستیم که به خانواده و فرزندان خود بسیار علاقه مند است، انسانی است که اغلب افراد نسبت به او احساس صمیمیت و اطمینان می‌کنند و او را دوست دارند، اما در ادامه در روایت اسکای بورگمن با زمینه چینی قوی به ما نشان داده می‌شود که چگونه این انسان زیبا و دوست داشتنی تبدیل به هیولایی فتنه انگیز و غیر قابل شناسایی می‌شود. در همین فرایند حتی چهره خندان و مهربان لوری تبدیل به چهره‌ای می‌شود که دیگر خنده‌ها و نگاهش شیرین نیست و بجای انس و نزدیکی تبدیل به رفتاری آزار دهنده و بیمار می‌شود. باوری در ظاهر مقدس و استعلایی اینجا تبدیل به نوعی انفصال و غرابت می‌شود که شخصیت را از درک و دریافت جهان پیرامون به طور کامل جدا می‌کند؛ در این فرایند معانی دگرگون می‌شوند و جنایت به راهی برای رستگاری تبدیل می‌شود.

مورمونیسم و توهمات آخرالزمانی

مورمونیسم یک باور مسیحی است در سنت جنبش قدیسان آخرالزمان که معتقد به احیاگری مسیحیت با توجه به تفکر آخرالزمانی است. در این باور انسان مؤمن باید برای آخرالزمان آماده باشد. این فرقه توسط جوزف اسمیت در ۱۸۲۰ پایه گذاری شد و یک دهه بعد خود را از کلیسای پروتستان جدا کرد و ۱۸۴۰ شروع به ترویج باور خود در آمریکا کرد. خاستگاه این تفکر که در نیویورک قرن نوزدهم بوده است در یک هجرت موعودگرایانه به ایالت یوتا منتقل شد و در آنجا مرکزیت یافت. مورمونیسم همواره تفکر پر چالشی در آمریکا بوده است و مسائلی را از بدو پیدایش پیرامون خود ایجاد نموده است. از جمله نکات پر چالش این باور مسائل ماورایی غریبی است که مبلغان و پیروان آن درباره‌اش حرف می‌زنند و مدعی آن هستند. همچنین مسائل و تناقضات فرهنگی پر چالشی را نیز مورمونیسم در آمریکا ایجاد کرد و یا دامن زد. اعتقاد بنیادگرایان مورمونیسم به چندهمسری و همچنین برخی از باورهای نژادی که از ابتدا این فرقه با آن درگیر بوده است از نکات مورد نقد و بحث درباره فرهنگ مورمونیسم است. با اینکه مورمونیسم در «گناهان مادر ما» نقشی اساسی دارد و به نوعی با شناخت آن زوایای مختلفی از روایت آشکار می‌شود اما مسئله اصلی سریال نوع کارکرد ذهنی آن برای پیروان و مبلغان آن است و عملکردی که بر روی برخی از افراد و ذهنیات خواهد داشت.

البته سریال تلاش دارد که باورها را قضاوت نکند و در این نقطه حساس خود گیر نیندازد. در «گناهان مادر ما» هم‌وزن باور، خاستگاه‌های روانی و تجربه زیسته انسان‌ها و مشکلات هر روزه آنها در مواجهه با آن باور به چالش کشیده شود. همین رویکرد باعث شده است فراتر از فانتزی‌ها و باورها ماورایی، فیلم با نگاهی انسانی شخصیت‌ها را برجسته سازد و همچون درامی پیچیده و چند لایه آدم‌ها و دگرونی‌های آنها را در بدنه روایت خود برجسته سازد.

تماشای آنلاین سریال گناهان مادر ما در نماوا

نوشته «گناهان مادر ما»؛ یک خانواده آخرالزمانی اولین بار در بلاگ نماوا. پدیدار شد.